Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

П2П
(
пеер-то-пеер
) тармоқ (
яъни, 
иштирокчилар бир хилдаги хуқуққа эга бўлган марказлашмаган компютер 
тармоғи
) керак бўлади. Энди сизнинг бу тизимга иштирокчиларни 
қўшишингиз блокчейн тизимининг ишлаши учун зарур бўлган элементлар 
ҳисобланадаи. Мисол сифатида биткоиннинг блокчейнини оламиз ва унинг 
мисолида блокчейннинг хосил бўлиши, унинг асосий принсиплари ва ишлаш 
жараёнини кўриб чиқамиз. Бунда блокчейннинг ишлашини тўрт босқичга 
бўлган холда ўрганиб чиқамиз: 
1-босқич
: Икки иштирокчи транзаксия шартларини келишиб оладилар 
(
масалан, пулни узатиш жараёни, активлар, молиявий хужжатлар ва 
хоказолар
). 
2-босқич
: Журнал тармоқ аъзолари томонидан «
сканер
»ланади. Ушбу 
журналнинг хронологиясини тахлил қилиш асосида тармоқ аъзолари 
сотувчининг ҳақиқатан ҳам эълон қилинган активларга ёки фондларга эга 
эканлигига ишонч хосил қиладилар. 
3-босқич
: Агар барча ишлар жойида бўлса, у холда транзаксиялар 
тасдиқланади ва блок занжирининг охирига қўшилади. 
4-босқич
: Журнал барча тармоқ иштирокчиларига тарқатилади. Унинг 
тарқоқ холатдалиги ҳимоясини таъминлаб беради. Исталган транзаксияни 
фалсификация қилиш учун тармоқ (
тугун
)лари аъзоларининг журналларини 
ҳам ўзгартириш талаб этилади. Бу эса табиийки, мумкин эмас.Муҳокамага 
ойдинлик киритиш учун қуйидаги таъкидловни келтирамиз: «
Биткоиннинг 
блокчейни биринчи марта блоклар занжири сифатида аниқланган эди. Унда 
ҳар бир транзаксия блоклардан бири бўлиши учун шифровка қилинади. 
Кейинги транзаксия ҳам ўз навбатида ундан олдинги блок асосида 
шифрланади ва хоказо – худди шу амаллар кетма-кетлиги блоклар занжири 
тушунчасига ёки бошқа сўзлар билан айтганда, блокчейн тушунчасига олиб 
келди
». Шундай қилиб, ишончли деган статусни олиш учун ҳар бир келишув 
(
ёки операция
) асимметрик криптография (
очиқ ёки ёпиқ калит
) ёрдамида 
имзоланиши лозим. Шундай қилиб, биткоин туридаги блокчейнда 

---

88 
транзаксияни амалга ошириш учун уч хил маълумот керак бўлади: 

Дебет адресининг шахсий калити 

Кредит адресининг умумий калити 

Транзаксиянинг суммаси 
Биткоин адрес 
АБСМ
(
АСCИИ - Америcан Стандард Cоде фор 
Информатион Интерчанге
) ёки маълумот алмашиниш учун ишлатиладиган 
америка стандарт коди форматида ифодаланган. Бу кодлаштириш тизимида 
58 та алфавит рақамли символлар мавжуд. Улар рақамлар, катта ва кичик 
ҳарфлар бўлиб, биткоинни яратишда Сатоши Накомото