Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-3832 03.07.2018dagi 
“O’zbekiston Resbublikasida raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish chora-
tadbirlari to’g’risida”gi qarori

---

12 
ахборот босқичига ўтиши бир неча ўн йилаввалгина бошланган. “
Рақамли 
иқтисодиёт
” атамаси илмий амалиётга испаниялик ва америкалик социолог, 
ахборотлашган жамиятнинг етакчи тадқиқотчиси Мануел Кастелс томонидан 
киритилган. Бу борада у ўзининг “
Ахборот даври: иқтисод, жамият ва 
маданият
” номли уч жилдли монографиясини чоп этган. Ҳозирги вақтга 
келиб, рақамли иқтисодиёт назарияси тўлалигича ҳали шаклланмаган ва 
кўпчилик иқтисодчилар томонидан кенг миқёсда ўрганилмоқда. Илмий 
адабиётларда ҳозирги замон “
Янги рақамли иқтисодиёти
” турли хил 
атамалар билан номланади. Масалан, “
постиндустриал иқтисодиёт
” 
(Д.Белл), “
ахборотлашган иқтисодиёт
” (О.Тоффлер), “
мегаиқтисодиёт
” 
(В.Кувалдин), “
ахборот ва алоқага асосланган иқтисодиёт
” (И.Нинилуто), 
“
техноиқтисодиёт ёки рақамли иқтисодиёт
” (Б.Гейц), “
билимларга 
асосланган иқтисодиёт
” (Д.Тапскотт). Ушбу тушунчаларни боғлаб турадиган 
омил – бу иқтисодий жараёнларнинг глобаллашув жараёнида рақамли 
ахборот технологияларининг бирламчи ўринни эгаллаши бўлиб ҳисобланади. 
Рақамли иқтисодиёт ҳақида сўз борар экан, ахборотлашган жамиятга таъриф 
бериб ўтиш ўринлидир. Ахборотлашган жамият деб, унда фаолият 
юритаётган кишиларнинг кўп қисми ахборотни, айниқса, унинг энг олий 
шакли бўлган билимларни ишлаб чиқариш, сақлаш, қайта ишлаш ва сотиш 
билан банд бўлган жамиятга айтилади. Жамият ва иқтисодиёт 
ривожланишининг бу босқичига жамият ҳаётида ахборот, билим ва ахборот 
технологиялари аҳамиятининг янада ошиши хосдир. Рақамли иқтисодиёт 
устивор бўлган ахборотлашган жамиятгатаъриф беришдаиқтисодчилар турли 
технологик, иқтисодий, меҳнат, фазовий, истеъмол ва креатив мезонлардан 
фойдаланадилар. Юқоридаги ахборотлашган жамият билан боғлиқ бўлган 
масалаларни ойдинлаштиргандан сўнг, электрон тижотат ва электрон бизнес 
оламига саёҳатимизни бошлаймиз. Ҳозирги даврда барча ривожланган 
мамлакатларда 
тезкор 
суръатлар 
билан 
ривожланаётган 
рақамли 
иқтисодиётнинг асосий қўлланилиш соҳаларидан бири –електрон тижорат, 
электрон бизнес ҳамдаблокчейн ва криптовалюталар билан амалга 

---

13 
ошириладиган турли хилдаги молиявий операциялар бўлиб, уларда фаол ва 
ишнинг кўзини билган холда иштирок этиш учун уларнинг маъно-моҳиятини 
билиш жуда муҳимдир. Шуни алоҳида та`кидлаш керакки, электрон тижорат 
тизимлари, блокчейн ва криптовалюталар билан ишлашнинг бошқаларидан 
асосий фарқи – уларнинг тузилмаси тарқоқ (
марказлашмаган
) холдалигидир. 
Бундай тизимларда бирор бир ягона марказ ёки банк мавжуд эмас ва барча 
иштирокчилар тармоқ