Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Марказий банклар мустақиллигининг ҳуқуқий кўрсаткичлари
(GMT -индекси) глобал молиявий инқироздан олдин, пайтида ва ундан кейин

М. Арнон, Б.Ж. Лоуренс ва бошқалар ўз тадқиқотларида 181 мамлакатнинг марказий банкларини кўриб чиқишди ва мустақиллик индексларини тузишди, шу асосда улар қуйидаги хулосаларга келишди.
- иқтисодиёти ривожланган давлатлар марказий банклари ривожланаётган мамлакатларга қараганда анча мустақил. Бироқ, кўпчилик ривожланаётган мамлакатлар 1980-йилларнинг охирида ривожланган иқтисодиётлар эришганидан кўра, марказий банк мустақиллигининг юқори даражасини кўрсатади;
- аксарият марказий банклар пул-кредит сиёсатининг асосий мақсади сифатида нарх барқарорлигини аниқладилар. Бундан ташқари, аксарият марказий банклар фоиз ставкасини белгилаш учун мухториятга эга ва ҳукуматга тўғридан -тўғри қарз бериш шарт эмас;
- валюта бирлашмаларида иштирок этиш ривожланган ва ривожланаётган иқтисодиётда марказий банк автономиясини оширишга ёрдам берди. Ривожланаётган мамлакатлар гуруҳида валюта бирлашмасида қатнашиш молия бозорининг ривожланишига ёрдам берди, бу эса ўз навбатида марказий банкнинг ҳукуматга тўғридан-тўғри кредит беришини ёки марказий банкнинг давлат қимматли қоғозларини бирламчи оммавий жойлаштиришда иштирок этишини бартараф этишнинг шарти бўлди.
Ривожланаётган мамлакатларнинг бир қатор марказий банклари ўзларининг мустақил мустақиллигини мустаҳкамлашни давом эттирмоқдалар. Бироқ, асосий қийинчилик, марказий банкларнинг сиёсий мустақиллигини, асосан, марказий банк бошқарувини сиёсий аралашувсиз ва узоқ муддатга тайинланишини таъминлаш орқали янада ошириш бўлади. Шу билан бирга, шуни таъкидлашни истардимки, мустақиллик индекслари, қоида тариқасида, фақат марказий банкларнинг мустақиллигини акс эттиради, чунки улар ҳар доим ҳам ҳукумат ва марказий банк ўртасидаги муносабатларнинг ҳақиқий манзарасини акс еттирмайди. (айниқса, ривожланаётган мамлакатларда). Шундай қилиб, ишлатилган мустақиллик индекслари мамлакатлараро таққослаш учун маълум мезондир ва шу билан бирга, марказий банк мустақиллигини ошириш учун захираларни кўришга имкон беради.