Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази тадбиркорлик ва бизнес асослари

Kichik korxonani muvaffaqiyatli tashkil etishning asosiy omillari

Muvaffaqiyatni belgilaydigan omillarni bilish, ishtirokchilarga nafaqat biznes bilan shug‘ullanishga tayyorligi va ayni vaqtdagi nuqtayi nazardan o‘zlarini baholashga imkon beradi, balki, shuningdek, o‘zini ish bilan band etish masalasini mustaqil yechish uchun tayyorlanishga va kerakli narsalarni yig‘ib qo‘yishga ham imkon beradi.

Erkin bozor iqtisodiyotida tadbirkor biznesini shakllantirishi ushbu jarayonning eng muhim tarkibiy qismi ekanligi ta’kidlab o‘tiladi. U o‘zining korxonasini barpo etish va faoliyatini tashkil qilish borasida tashabbus va tavakkalni o‘z zimmasiga oladi. Bu tuzilmaning quyida ko‘rsatilgan to‘rt omili yoki komponentining barchasi tadbirkorning nazorati ostida bo‘lishi lozimligi, ya’ni ikki yoki hatto uch komponentning mavjudligi — muvaffaqiyatga erishish uchun eng yaxshi retsept emasligini ham qayd etib o‘tish lozim. Тo‘rt komponentga ham ega bo‘lish yoki ularni rivojlantirish mumkinligiga e’tibor berilmog‘i kerak.
Kichik korxonani tashkil qilish ishida tadbirkor eng muhim figuradir. U potensial xaridorlar uchun u yoki bu qiymatlarni yaratadigan korxonani tashkil qilish va (yoki) boshqarishda tashabbus va tavakkalni o‘z zimmasiga oladi.
Samarali faoliyat yuritadigan kichik korxona tashkil qilishda muvaffaqiyatga erishishning oddiy formula yoki retseptlari mavjud emas. Muvaffaqiyat, bozorda ochilayotgan imkoniyatlarni yoritish va ularni amalga oshirish yo‘nalishida iste’molchilar uchun qiziqarli bo‘ladigan biron narsa yaratish maqsadida zarur resurslarni safarbar qilish hamda bunga yo‘ldosh bo‘ladigan tavakkalni o‘ziga ola bilish orqali, izchil harakat qilishga imkon beruvchi maxsus qobiliyatlar mavjudligiga bog‘liq.
Ammo yuqorida nima deyilganidan qat’i nazar, MQG‘R modelining quyida sanab o‘tilgan komponentlari muvaffaqiyatga erishishning hal qiluvchi omillaridir:

• 
  manfaatdorlik va qat’iyatlik;
  
• 
  qobiliyatlar mavjudligi;
  
• 
  g‘oya va tegishli bozorning mavjudligi;
  
• 
  resurslarning borligi.
  

Yuqorida sanab o‘tilgan komponentlarni amalga oshirish uchun reja bo‘lishi kerak. Undan tashqari korxona tashkil qilingan paytdan boshlab, uni boshqarish zarur.
Qanday qilib, tadbirkor bo‘lish mumkin? Qanday qilib, men muvaffaqiyatli korxonani barpo etishim mumkin? Odamlar ko‘pincha shunday savollarni berishadi. Agarda siz shu savollarga javoblarni bilsangiz, demak, siz bir zumda multimillioner bo‘lib qolishingizga va ayni paytda, butun dunyoga tanilgan odam bo‘lishingizga imkon bor.
Afsuski, hanuzgacha bu borada oddiy javoblar yoki retseptlar paydo bo‘lmadi. Shunga qaramasdan, kitobiy manbalar, kuzatuvlar va tajribadan ma’lum bo‘lishicha, muvaffaqiyat, bozorda ochilayotgan imkoniyatlarni yoritish va ularni amalga oshirish yo‘nalishida iste’molchilar uchun qiziqarli bo‘ladigan biron narsa yaratish maqsadida zarur resurslarni safarbar qilish hamda bunga yo‘ldosh bo‘ladigan tavakkalni o‘ziga ola bilish orqali, izchil harakat qilishga imkon beruvchi maxsus qobiliyatlar mavjudligiga bog‘liq. Bu — biznes kontekstidagi tadbirkorlikning asl mazmunidir.
Тadbirkor — butun jarayonning eng muhim tarkibiy qismidir. U potensial xaridorlar uchun u yoki bu qiymatlarni yaratadigan korxonani tashkil qilish va (yoki) boshqarishda tashabbus va tavakkalni o‘z zimmasiga oladi. Тadbirkorning bu ishni muvaffaqiyatli amalga oshirib borish qobiliyati to‘rt omilga, aniqrog‘i manfaatdorlikka, qobiliyatga, g‘oyalarga va resurslarga bog‘liq. Bu omillarning qisqartirilgan ifodasi

• 
  MQG‘R, shu omillarni esda saqlab qolishingizda sizga yordam berishi mumkin.
  

Quyida ularning asl mazmuni navbat bilan bayon etiladi:
G‘oya va bozor. Bu yerda aniqlanishi lozim bo‘lgan muhim omil — taklif etilishi mo‘ljallangan g‘oya, loyiha, tovar yoki xizmatning hayotiyligi. Boshqa so‘z bilan aytganda, g‘oya, tovar yoki xizmat bularni olishga qodir bo‘lgan hamda ulardan butun loyihani mantiqqa ega qilish (ya’ni iqtisodiy ma’noda foyda keltiradigan) uchun yetarli miqdorda foydalanishga yoki sotib olishga tayyor bo‘lgan iste’molchilarning ehtiyojlari va istaklarini qondira oladimi? Haqiqatan ham, taqdim etilishi mo‘ljallangan narsa hozirgi paytda bozorda borlaridan yaxshiroq va diqqatga sazovor bo‘ladimi, raqobatchilar bunga qanday munosabat bildiradi?
Manfaatdorlik va qat’iyatlik. Farovonlikni ta’minlash uchun inson yoki bir guruh odamlar korxonani tashkil qilish va uni muvaffaqiyatli qilishga qattiq manfaatdor va to‘liq qat’iyatga ega bo‘lishlari lozimligi keng e’tirof etilgan. Bu, masalan, ular duch kelishi mumkin bo‘lgan qiyinchiliklarni yengishda qanchalik tirishqoq bo‘lishlari, qanchalik astoydil axborot yig‘ishlari va ochilayotgan imkoniyatlarni amalga
oshirish borasida qanday harakat qilishlarida aks etadi. G‘oyaga sodiq qolish va (sifatli, samarali, uzoq vaqt davomida) ishlashga tayyor bo‘lish, o‘z korxonasini tashkil qilish bo‘yicha burungi urinishlar hamda oilasi va hamkorlari tomonidan qo‘llab-quvvatlanish — manfaatdorlik va qat’iyatlik mavjudligining qo‘shimcha belgilari bo‘ladi.
Qobiliyatlar. Yana bir muhim masala, bu bo‘lajak tadbirkor va u bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa shaxslar korxonani boshqarish yoki loyihani amalga oshirish nuqtayi nazaridan zarur bo‘lgan bilim to‘plash, texnik yoki boshqaruv ko‘nikmalariga ega bo‘lish kabi aniq qobiliyatlarga egami, yo‘qmi, degan savoldan iborat. Bu sohada qobiliyatlar yo‘qligi o‘rnini qoplashning bir usuli — zarur qobiliyatlarga ega bo‘lgan odamlardan jamoa tuzish yoki shunday odamlarning xizmatini sotib olish.
Resurslar. Nihoyat, bo‘lajak tadbirkor loyihadagi resurslarni sotib olish yoki safarbar qilish imkonining darajasi tashkil qilingan korxonaning nafaqat faoliyat yuritishiga, balki ayrim hollarda, umuman uni barpo etish imkoniyatiga ham ta’sir qiladi. Sarmoya, naqd pul mablag‘i, maydonlar, materiallar, jihozlar va mehnat resurslari — resurslar misollaridir. Infratuzilma (masalan, elektr toki, telefon aloqasi, yo‘llar va h.k.) va ta’minlovchi xizmatlarning mavjudligi ham ancha muhim bo‘lishi mumkin.
Biznes-reja. Yuqorida bayon etilgan to‘rt komponent tadbirkorlik g‘oyasining hayotga tatbiq etilishini ta’minlashi uchun reja talab etilishi mumkin. Biznesda bunday reja hamma yerda biznes-reja, deb nomlanadi. Umuman, biznes-reja asosiy to‘rt komponentni aks ettirishi lozim, ya’ni:

• 
  hozirgi aniq bir paytda tadbirkorlik g‘oyasi, loyihasi yoki korxona hayotga tatbiq etilishning qaysi bosqichida turibdi?
  
• 
  siz nima qilmoqchisiz?
  
• 
  qanday yo‘l bilan bularning barchasini amalga oshirmoqchisiz?
  
• 
  loyihaning amalga oshirishga sazovorligi.
  

Biznes-rejani qanday tuzishga oid qo‘shimcha ma’lumotni o‘quv qo‘llanmaning 8-bobidan topish mumkin.
Тashkil qilish va menejment. Korxona faoliyat yuritishi lozim va shu sodir bo‘lishi bilan unga samarali boshqaruv kerak bo‘ladi. Korxonani tashkil qilish bosqichida yoki uning faoliyat boshlashidan oldin bajarilishi zarur bo‘lgan huquqiy yoki boshqa, qonunchilik tomonidan belgilangan talablar bo‘lishi mumkin.
Bunday hollarda yuristlar, buxgalterlar va (yoki) kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash agentliklari xodimlari kabi mutaxassislardan maslahat so‘rashga zarurat tug‘ilishi mumkin. Korxonaning o‘zini va unda kechayotgan jarayonlarni boshqarish zarur, korxona faoliyat yuritishining
samaradorligi, shu boshqaruvni, jumladan, iste’molchilarni jalb etish va ular bilan muomala qilish, naqd pul mablag‘lari va moliyani boshqarish, marketing, xodimlar bilan ishlash, ta’minotchilar bilan ishlash, sifatni boshqarish va nazorat qilish tizimi — qanchalik yaxshi tashkil etilganligiga bog‘liqdir. Biznesni qanday tashkil qilish va uni boshqarishga oid qo‘shimcha ma’lumotlarni 7 va 8-boblardan topish mumkin.

3.