|
O‘zbekiston Respublikasining «Тadbirkorlik to‘g‘risida»gi Qonuniga ko‘ra, kichik biznes bilan shug‘ullanuvchi tadbirkorlikning tashkiliy- huquqiy shakllari quyidagilardan iborat:
yakka tartibdagi mehnat faoliyati;
ayrim fuqaro tomonidan yollanma mehnatni jalb etish asosida amalga oshiriladigan jamoa tadbirkorligi;
bir guruh fuqarolar tomonidan amalga oshiriladigan jamoa tadbirkorligi;
yuridik shaxslar va fuqarolarning o‘z mulklari va mulkiy huquqlarini birlashtirish asosida amalga oshiriladigan hamkorlikdagi tadbirkorlik.
Ayni vaqtda, tadbirkorik faoliyatini amalga oshirish maqsadida tadbirkorlik subyektlari, ya’ni tadbirkorlik tashkilotlari tuziladi.
Xususiy tadbirkor o‘z faoliyatida yollanma mehnatdan foydalansa, u yuridik shaxs hisoblanadi va tadbirkorlikni O‘zbekiston Respublikasining «Korxonalar to‘g‘risida»gi, «Тadbirkorlik to‘g‘- risida»gi Qonunlari va boshqa me’yoriy hujjatlar asosida amalga oshirishi zarur.
Qishloq xo‘jaligida xususiy tadbirkorlikning tashkiliy-huquqiy shakllari O‘zbekiston Respublikasining 1998-yil 30-aprelda qabul qilingan «Fermer xo‘jaligi to‘g‘risida»gi, «Dehqon xo‘jaligi to‘g‘- risida»gi Qonunlarida o‘z ifodasini topgan.
Fermer xo‘jaligi o‘ziga uzoq muddatli ijaraga berilgan yer maydonlaridan foydalangan holda mahsulot yetishtiruvchi, qishloq xo‘jaligi bilan shug‘ullanuvchi, fermer xo‘jaligi a’zolarining birgalikdagi faoliyatiga asoslangan, yuridik shaxs huquqlariga ega mustaqil xo‘jalik yurituvchi subyektdir.
Fermer xo‘jaligida mehnat shartnomasi asosida ishlayotgan shaxslar fermer xo‘jaligi a’zosi hisoblanmaydi. Тadbirkorlikni tashkiliy-huquqiy shakllari tizimida xo‘jalik shirkatlari va jamiyatlarining har xil turlari yetakchi o‘rinda tutadi.
Xo‘jalik shirkati umumiy nom ostida birgalikda tadbirkorlik faoliyatini olib borish uchun bir nechta shaxsning birlashuvidir. Xo‘jalik jamiyati tadbirkorlik faoliyatini olib borish uchun bir shaxs yoki bir nechta shaxsning mulklarini birlashtirish yo‘li bilan tashkil qilinadigan korxonadir.
Ishtirokchilarning shirkat nomidan o‘zaro tuzilgan shartnomaga muvofiq, tadbirkorlik faoliyati bilan birgalikda shug‘ullanadigan va shirkatning majburiyatlari bo‘yicha o‘zlariga tegishli barcha mulk bilan javobgar shirkat to‘liq shirkatdir. Ishtirokchilarning bir qismi shirkat faoliyati bilan bog‘liq zarar uchun qo‘shilgan summa yoki badallar chegarasida tavakkal qiladigan va shirkat amalga oshiradigan tadbirkorlik faoliyati kommandit shirkat, deb ataladi.
Xususiy tadbirkorlik deb, jismoniy shaxs tomonidan tadbirkorlik faoliyatining yuritilishi tushuniladi:
yuridik shaxs tashkil qilmasdan;
mustaqil ravishda, ishchilarni yollash huquqisiz;
tadbirkorga tegishli mulk asosida, shuningdek, mulkka egalik qilish va mulkdan foydalanishning boshqa huquqiga asosan.
Тadbirkorlik faoliyatini ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi
Тadbirkorlik faoliyatini yuridik shaxs tashkil etgan holda amalga oshirishni xohlovchilar o‘zi yashayotgan joydagi hokimliklar huzuridagi Тadbirkorlik subyektlarini ro‘yxatdan o‘tkazish inspeksiyalariga ariza- xabarnoma orqali murojaat qilishlari yoki pochta aloqasi orqali taqdim etishlari lozim. Bunda ariza-xabarnomadan tashqari quyidagi hujjatlar ilova qilinadi:
davlat tilidagi ta’sis hujjatlarining ikki asl nusxasi;
davlat bojining belgilangan miqdori to‘langanligi haqidagi bank to‘lov hujjati;
firma nomlarining markazlashtirilgan ma’lumotlar bazasida qulay firma nomi zaxiraga olinganligini tasdiqlaydigan yagona login va parol;
ikki nusxada muhr va shtamp eskizlari.
Agar dehqon xo‘jaligini yuridik shaxs tashkil etgan holda ro‘yxatdan o‘tkazmoqchi bo‘lsa, u holda davlat bojining belgilangan miqdori to‘langanligi haqidagi bank to‘lov hujjati talab etilmaydi. Chunki bu to‘lovdan dehqon xo‘jaliklari ozod etilgan, lekin dehqon hamda fermer xo‘jaliklari uchun — tuman hokimining yer uchastkasi ajratib berish to‘g‘risidagi qarori nusxasi ilova qilinishi talab etiladi.
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, yuridik shaxs tashkil etgan holda tadbirkorlik faoliyati yuritmoqchi bo‘lgan shaxslar dastlab ta’sis shartnomasini tuzishlari, keyin statistika idoralaridan o‘zlari tanlagan firma nomini zaxiraga olinganligi to‘g‘risidagi hujjatni olishlari hamda muhr va shtamp eskizlarini chizdirishlari zarur bo‘ladi.
Тadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanmoqchi bo‘lgan shaxslar dastlab, albatta davlat hokimiyatidan ro‘yxatdan o‘tishlari zarur. Aks holda ro‘yxatdan o‘tmasdan faoliyatni amalga oshirish qonunchilikka muvofiq ma’muriy va moliyaviy jarimaga tortiladi. Agar ro‘yxatdan o‘tmasdan faoliyatni 30 kungacha amalga oshirgan bo‘lsa, eng kam ish haqining ellik baravari miqdorida jarimaga tortiladi, lekin ro‘yxatdan o‘tmasdan faoliyat ko‘rsatish natijasida olgan sof tushumning 10 % dan kam bo‘lmagan miqdorida jarima belgilanadi.
Agar ro‘yxatdan o‘tmasdan faoliyatni 30 kundan ortiq amalga oshirgan bo‘lsa, eng kam ish haqining yuz baravari miqdorida jarimaga tortiladi, lekin ro‘yxatdan o‘tmasdan faoliyat ko‘rsatish natijasida olgan sof tushumning 50 % dan kam bo‘lmagan miqdorida jarima belgilanadi.
Respublikamizda tadbirkorlikning yana bir keng tarqalgan turi bu
Do'stlaringiz bilan baham: |
