Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил

Тақдимот муҳаррирлари - ўрта таълим мактабларида, академик 
лицей ва касб-ҳунар коллежларида, олий таълим тизимида тақдимотлар 
яратиш имконини берувчи дастурлар ҳисобланади. Энг кўп фойдаланувчига 
эга дастурлардан бири Microsoft Power Point дастури ҳисобланади. Чунки 
таълим босқичи, йўналиши ёки мутахассислигидан қатъий назар кейинчалик 
ҳар қандай касб эгаси ўзининг меҳнат фаолиятида тақдимотлар тайёрлаш 
муаммосига дуч келади;
o
Маълумотлар омборини бошқариш тизимлари – DBase, Microsoft 
Access, Paradox каби тизимлар мавжуд. Академик лицей ва касб-ҳунар 
коллежларида ва олий таълим муассасаларида Microsoft Access маълумотлар 
омборини бошқариш тизимлари кенг қўлланилади. Улар ёрдамида ўқувчи ва 
талабаларга маълумотлар базаларини яратиш, уларни ўзгартириш каби бошқа 
турли амалларни бажариш имкониятини беради; 
➢
локал тармоқ билан ишлаш дастурлари ва бошқалар. 
Педагогик дастурий воситалар ўз ичига қуйидагиларни олади:
➢
ўқув ўйин дастурлари; 
➢
ўргатувчи ва машқ қилдирувчи дастурлар; 
➢
тест дастурлари; 
➢
электрон ўқув материалларини яратиш учун ускунавий дастурий 
воситалар; 
➢
маълумотнома тизимлари ва бошқалар. 
«Шахсий компьютернинг дастурий таъминоти» мавзу бўйича 
машғулотларининг тақсимоти 
№ 
Машғулот мавзуси 
Маъруза 
1 Компьютернинг дастурий таъминоти 
2 соат 
2 Операцион тизимлар ва уларнинг турлари 
2 соат 
3 
Жами 
4 соат 
«Шахсий компьютернинг дастурий таъминоти» назарий 
машғулотларнинг мазмуни 
Шахсий компьютер иккита ташкилий қисмлардан иборатлигини биз 
олдинги бобда айтиб ўтган эдик. Булар аппарат (hardwаre) ва дастурий 
таъминот (software)лардир. 
Аппарат таъминоти – бу, биринчи навбатда компьютернинг асосий 
техник қисмлари ва қўшимча (атроф) қурилмаларидир. 
Дастурий таъминот компьютернинг иккинчи муҳим қисми бўлиб, у 
маълумотларга ишлов берувчи дастурлар мажмуасини ва компьютерни 
ишлатиш учун зарур бўлган хужжатларни ўз ичига олади. Дастурий 

---

168 
таъминотсиз ҳар қандай компьютер бамисоли бир парча темирга айланиб 
қолади. 
Компьютернинг аппарат ва дастурий таъминоти орасида бођланиш 
қандай амалга оширилади? 
Аввало улар орасидаги бођланиш интерфейс деб аталишини билиб 
олишимиз лозим. Компьютернинг турли техник қисмлари орасидаги ўзаро 
бођланиш – бу аппарат интерфейси, дастурлар орасидаги ўзаро бођланиш 
эса – дастурий интерфейс, аппарат қисмлари ва дастурлар орасидаги ўзаро 
бођланиш –аппарат – дастурий интерфейс дейилади. 
Ахборот технология тизимлари мураккаб вазифаларини таъминлаши 
керак: 
■ Комплекс алгоритмлар: микропроцессор томонидан амалий 
операциялар жуда мураккаб бўлиши мумкин. Мисол учун, бир ҳисоблаш 
техникасининг 
назорати 
микропроцессор 
қизиши 
фойдаланишни 
минималлаштиради. 
■ Фойдаланувчи интерфейси: Микропросессор тез-тез бир неча 
менюлар ва кўп вариантларни ўз ичига олиши мумкин мураккаб 
фойдаланувчи интерфейсларни назорат қилиш учун ишлатилади. Global 
Positioning System (GPS) мураккаб фойдаланувчи интерфейсидир.
17
 
Шахсий компьютерлар ҳақида гап кетганда компьютер тизими билан 
ишлашда учинчи иштирокчини, яъни инсонни (фойдаланувчини) ҳам назарда 
тутиш лозим. Инсон компьютернинг ҳам аппарат, ҳам дастурий воситалари 
билан мулоқотда бўлади.Инсоннинг дастур билан ва дастурни инсон билан 
ўзаро мулоқоти – фойдаланувчи интерфейси дейилади.
Энди компьютернинг дастурий таъминоти билан танишиб чиқайлик. 
Барча дастурий таъминотларни учта категория бўйича таснифлаш мумкин: 
операцион тизим; амалий дастурий таъминот; дастурлаш технологиясининг 
ускунавий воситалари.