Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети логопедик ритмика

Тинглаш қобилиятини ривожлантириш машқлари. Бу машқлар болаларга мусиқанинг мажор ва минор тугалланишлар орасидаги фарқни аниқлашга, тинглашга ва оҳанглар орасидаги қисқа мусиқий парчаларни ҳаракатга узата билишда ѐрдам беради, ҳаракат силлиқлигини такомиллаштиди. Болалар мусиқа тугалланиши мажор ѐки минорда эканлигини ажратиб олишлари учун тарбиячи уларга «Мусиқа қандай тамомланди, қувноқми ѐки ғамгинми?» деган саволни беради. Кейинчалик болаларнинг фарқлашни ўрганганликларини текшириш мақсадида мусиқа қисмлари кетма-кетлигида ўрин алмаштириш бажарилади. Масалан, мажор якунига эга бўлган қисм икки марта эшиттирилади, ундан сўнг қувноқ ѐки минор якунига эга бўлган қисм ва бешик алласи берилади.
“Ухлаб ол ва ўйнаб ол»(Т.Ломова ―Қўғирчоқ ўйини»).
Болалар айлана бўйлаб тизилишиб турадилар ва улардан бирортасининг қўлида қўғирчоқ бўлади.
Мусиқанинг биринчи қисми. Ҳар бир тактнинг охирида бола қўлидаги қўғирчоқни оҳиста харакатлар билан ўнг томондаги (чап томондаги) қўшнисига узатади, ўз навбатида бу жараѐн навбатдаги тактнинг бошланишига тўғри келади. Минор билан якунланувчи мазкур такт давомида бола қўғирчоқни аллалаб ухлатади.
Мусиқанинг иккинчи қисми. «Бешик алласи». Охирги бўлиб қўғирчоқ- ни олган бола айлана ичида юриб уни тебратади. Мусиқа тугагандан сўнг айланада ўз жойини эгайллади.
Мусиқанинг учинчи қисми. Ухлаѐтган қўғирчоқни болалар айлана бўйлаб бир-бирларига узата бошлайдилар. Мажор оханги билан мусиқа тугайди. Қўғирчоқ уйғонади, ушлаб турган бола эса уни тик ҳолатга келтиради.
Тўртинчи қисм. «Рақсга тушиш». Қўғирчоқни охирги бўлиб олган бола даврага кириб, қўғирчоқ билан рақсга туша бошлайди. Қолган болалар эа секин қарсак чаладилар. Мусиқанинг тўртинчи қисми баланд товушда қайта такрорланади. Болалар рақсга тушадилар, қўғирчоқ «қарсак чалади».
Шеърлар...
Саноқ машқлари. Бу машқлардан бирор-бир топшириқ, ҳаракатлар кетма-кетлиги ва айниқса, мураккаб тузилишларни бажаришда, болалар ва катталарда интизомли хулқни ташкил этиш мақсадида логоритмик
машғулотлар вақтида фойдаланилади.
Коррекцион курснинг бошланишида саноқ машқи машғулотнинг шаклланиш лаҳзасига киритилади: навбатчи машғулотга қанча бола (катталар ҳам) келганлигини айтади. Сўнгра шуғулланувчилар кетма-кет тартиб
рақамини санайдилар. Шунингдек, машғулотнинг мақсадидан келиб чиқиб, шуғулланувчилар биринчи ва иккинчига ѐки биринчи, иккинчи ва учинчи рақамлар билан қайта саналадилар.
Саноқ болаларга жуфт-жуфти билан, икки қаторга, икки колонна бўлиб тўғри туриб олишларига ѐки учтадан ҳамда тўрттадан туришларига ѐрдам беради.
Саноқ машқлари бадантарбия машғулотига ҳам киритилади. Масалан навбватчи «бир» дейиши билан ҳамма қўлини юқорига кўтаради («сноп»),
«икки» дейилганда қўллар ѐн тарафларга очилади («арча»), «уч» дейилиши билан тиззалар букилади – чўккалаб ўтирилади («тўнка»). Шунингдек, навбатчи турли хил ҳаракатларни билдирувчи рақам, ѐки сўзлар айтади.
Саноқ машқлари навбатдаги машқни бажариш учун берилган буйруқ сигнали сифатидаги шеър шаклида ҳам ўтказилиши мумкин. Масалан ўтин ѐриш машқини номлашда «Бир-ўтин, икки-ўтин, чопилди худди метин! Бўлса қарс-қурс ѐғочлар, бўлар бизга ўтинлар». Ёки «рақслар тамом бўлди, айланамиз жам бўлди. Бир, икки, учда ҳамма болалар Алена атрофида.
«Бир ва икки» ўйни.
Шуғулланувчилар тарбиячи томон қараб турадилар ва «бир-икки, бир- икки» саноқ остида чирмандаларини бошлари устида силкитадилар. Кейин ҳамма ўнг томонга бурилиб тўхтайди ва яна «бир-икки, бир-икки» саноқ остида чирмандаларни силкитадилар. Болалар ўнг томонга яна бир марта буриладилар, бу ҳолатда улар тарбиячига орқа ўгириб турган бўладилар ва яна икки маротаба ўнга бурилиш билан бошланғич ҳолатга қайтадилар. Ҳар бир ҳолатда шуғулланувчилар чирмандани бошлари устида силкитадилар ва «бир- икки» деб санаб турадилар.Ўйинни такрорлашда бурилишлар чап томонга бўлади. Саноқ машғулотлари жараѐнида болалар шеър айтадилар.
Шеър ....