Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Ер рентаси – ер эгалигини иқтисодий жиҳатдан амалга 
оширишнинг шаклидир.
Ер ресурслари – янги ерларнинг очилиши, суғориш, 
янги техник такомиллашувлар туфайли кўпайиши мумкин. 
Ер ресурслари таклифининг кўпайиши ерга бўлган сарфлар
-
нинг камайишига олиб келади ва шу орқали маҳсулот бир
-
лигига тўғри келадиган харажатларни пасайтиради. Ирри
-
гация қурилмалари шоҳобчаларининг кенгайиши, интенсив 
деҳқончиликни қўллаш туфайли ер ресурсларининг камайи
-
ши қарама-қарши натижага олиб келади.
Ер участка ижараси – давлат мулки ҳисобланган ер 
участкаларини ҳуқуқий ва меъёрий ҳужжатлар асосида ер
-
дан фойдаланувчиларга ҳақ тўлаш эвазига маълум муддатга 
ҳамда умрбод мерос қолдириш ҳуқуқи билан бериш.
Ердан фойдаланиш коэффициенти – қишлоқ хўжалик 
корхонасида йил мобайнида ҳақиқатда фойдаланилган ер 
майдонининг фойдаланиш мумкин бўлган ер майдонига нис-
батидир.
Ердан фойдаланишнинг иқтисодий самарадорлиги – 
ишлаб чиқаришнинг барча омилларидан тадбиркорлик билан 
фойдаланиш натижасида ҳар бир гектар ердан олинган соф 
фойда суммасини ифодалайди.
Ерни иқтисодий баҳолаш – қишлоқ хўжалигида асо
-
сий ишлаб чиқариш воситаси бўлган ернинг аниқ табиий – 
иқлим шароитлардаги қиёсий даромадлилигини аниқлаш. 
Ерни иқтисодий баҳолаш балл кўрсаткичлари бир ер май
-
донининг иккинчи хил ер майдонидан қанчалик юқори 
ёки паст сифатли эканлигини кўрсатади. Ерни иқтисодий 
баҳолашда қуйидаги ишларни амалга ошириш кўзда тутила
-
ди: тайёргарлик ишлари, маълумотлар йиғиш, уларни қайта 

---

118
ишлаш ва таҳлил қилиш; ер баҳолашни туманлар бўйича ре
-
жалаштириш; тупроқни агрономик ишлаб чиқариш бўйича 
гуруҳлаш; ўртача ҳосилдорликни ва харажатлар миқдорини 
ҳисоблаш (майдон бирлиги ҳисобида); баҳолаш шкаласини 
тузиш ва ернинг баҳолаш кўрсаткичларини ҳисоблаб чиқиш; 
ер эгаликларида ерни иқтисодий баҳолашни ўтказиш; 
баҳолаш ҳужжатларини кўриб чиқиш, тасдиқлаш, тайёрлаш 
ва топшириш. Ерни иқтисодий баҳолаш икки йўналишда 
олиб борилади: умумий баҳолаш (қишлоқ хўжалигидаги 
ер турлари бўйича) ва хусусий баҳолаш (айрим экинлар
-
ни етиштириш самарадорлиги бўйича). 
Умумий баҳолашда
маҳсулдорлик (ялпи маҳсулот қиймати, сўм/га), харажат
-
ларнинг қопланиши (харажат бирлигига, масалан, 100сўмга 
тўғри келадиган маҳсулот қиймати) ва дифференциал да
-
ромад (сифати яхши ва қулай жойлашган ерлардан олинган 
қўшимча соф даромад, сўм/га) ҳисобга олинади. 
Хусусий 
баҳолашда
ҳосилдорлик (ц/га), харажатларнинг қопланиши 
(сўм) ва дифференциал даромад (сўм/га) эътиборга олинади.