Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Ер баланси – ер турларининг ерга эгалик қилувчи ва 
ердан фойдаланувчи хўжаликлар, корхоналар, муассасалар, 
уюшмалар, қўшма ва кичик корхоналар, деҳқон ва фермер 
хўжаликлари бўйича таркиби, салмоғи, майдони ва сифат 
кўрсаткичлари тўғрисидаги маълумотлар жамланган ҳужжат. 
Унда қуйидаги маълумотлар акс эттирилади: жами ер майдо
-
ни; ер баланси тузилган ер эгалиги ёки ердан фойдаланув
-

---

116
чига оид бўлмаган, лекин чегараси қамраб олинган ҳудудда 
жойлашган ердан фойдаланувчи бошқа субъектлар ер майдо
-
ни, қишлоқ хўжалиги ерлари (ҳайдаладиган ерлар, кўп йил
-
лик дарахтзорлар, пичанзор ва яйлов ерлар, партов ерлар); 
унинг ўзгариш сабаблари ва ҳуқуқий асоси; ерни қишлоқ хў
-
жалигига оид бўлмаган мақсадларга ажратиш; янги ўзлашти
-
рилган ерлар майдони ва бошқалар. Ер балансини таҳлил 
қилиш натижасида ер ресурсларидан самарали фойдала
-
нишнинг истиқбол режаси тузилади. 1999 йилдан Ўзбекис
-
тон Республикасида ер баланси ер ресурсларининг ҳолати 
тўғрисидаги миллий ҳисобот шаклида ҳар йилнинг 1 январь 
ҳолати бўйича хўжаликлардаги ер тузувчи муҳандислар то
-
монидан тузилади ва туман (шаҳар) ер ресурслари хизмати 
бошлиғи томонидан қабул қилинади. Ер баланси вилоят ва 
республика миқёсида жамланган ҳолда миллий ҳисобот шак-
лида Вазирлар Маҳкамасида тасдиқланади.
Ер кодекси – ердан фойдаланиш муносабатларини тар
-
тибга солувчи қонунулар мажмуи. Ўзбекистонда ер ресурс-
ларидан оқилона фойдаланишни таъминлаш, ерга доир 
ҳуқуқий муносабатларни такомиллаштириш мақсадида 1998 
йил 30 апрелда Ўзбекистон Республикасининг Ер Кодекси 
қабул қилиниб, у 1998 йил 1 июлдан кучга кирди. ЎзР Ер 
кодекси 91 моддани ўз ичига оладиган 14 бобдан иборат. Ер 
кодекси ва ер тўғрисидаги қонун ҳужжатларнинг вазифала
-
ри ҳозирги ва келажак авлодларнинг манфаатларини кўз
-
лаб, ердан илмий асосланган ҳолда оқилона фойдаланиш 
ва уни мухофаза қилишни, тупроқ унумдорлигини тиклаш 
ва оширишни, табиий муҳитни асраш ва яхшилашни, хўжа
-
лик юритишнинг барча шаклларини тенг ҳуқуқлилик асос
-
да ривожлантириш учун шароит яратишни, юридик ва жис
-
моний шахсларнинг ер участкаларига бўлган ҳуқуқларини 
ҳимоя қилишни таъминлаш мақсадида ер муносабатларини 
тартибга солишдан, шунингдек, бу соҳада қонунийликни 
мустаҳкамлашдан иборат.
Ер мониторинги – ер фонди, ундан фойдаланувчилар, 

---

117
уларнинг таркибидаги ўзгаришларни ўз вақтида аниқлаш, 
ерларнинг сифати, қийматини баҳолаш, барча салбий жа
-
раёнларнинг олдини олиш, уларнинг оқибатларини туга
-
тиш, ер фондидан фойдаланиш даражасини аниқлаш билан 
боғлиқ бўлган чора-тадбирлар мажмуи.