255
ҳуқуқи; 2) (картел, синдикат, трест ва концернлар) йирик
компаниялар иттифоқи бўлиб, улар ишлаб чиқариш ва
сар
-
моянинг юксак даражадаги бирлашуви оқибатида вужудга
келади. Собиқ ССЖИ да маъмурий-буйруқбозлик сиёсати
оқибатида давлат монополияси вужудга келди. Кучли дав
-
латлаштириш аста-секинлик билан бошқа мулкка мансуб
корхоналарни кескин равишда чеклади ёки махсус қонунлар
асосида бекор қилди.
Монополия
– монопол юқори нархлар
-
ни ўрнатиш ҳамда монопол юқори фойда олиш мақсадида
тармоқлар, бозорлар ва яхлит макроиқтисодиёт устидан
ҳукмронликни амалга оширувчи йирик корхоналар (фирма,
корпорациялар)нинг бирлашмалари.
Монополияга қарши органнинг ваколатлари. Ўзбе
-
кистон Республикасининг “Рақобат тўғрисида”ги қонунига
кўра
Монополияга қарши орган:
1) товар ва молия бозорла
-
ридаги рақобат соҳасидаги норматив -ҳуқуқий ҳужжатларни
ишлаб чиқади ҳамда тасдиқлайди; 2) хўжалик
юритувчи
субъектнинг ёки шахслар гуруҳининг товар ёки молия бо
-
зорида устун мавқеи мавжудлигини аниқлайди; 3) товар
ёки молия бозорида устун мавқени эгаллаб турган хўжалик
юритувчи субъектларнинг давлат реестрини юритади; 4)
рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилиши ус
-
тидан, шу жумладан танлов (тендер) ва биржа савдоларини
ўтказишда қонун ҳужжатларига риоя этилиши устидан на
-
зоратни амалга оширади; 5) қонун ҳужжатларида белгилан
-
ган тартибда рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг
бузилишларини аниқлайди, улар бўйича ишлар қўзғатади
ва уларни кўриб чиқади; 6) рақобат тўғрисидаги қонун
ҳужжатларини бузганлик ҳақидаги иш
юзасидан, шу жум
-
ладан хўжалик юритувчи субъектлардан рақобатга қарши
ҳаракатлар натижасида асоссиз равишда олинган даро
-
мадни (фойдани) олиб қўйиш ва жарима солиш ҳақида
қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда қарор қабул
қилади; 7) қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда хў
-
жалик юритувчи субъектларга, давлат бошқаруви орган
-
256
ларига, маҳаллий давлат ҳокимияти органларига,
шунинг
-
дек уларнинг мансабдор шахсларига рақобат тўғрисидаги
қонун ҳужжатларини бузиш ҳолларини бартараф этиш
тўғрисида ижро этилиши мажбурий бўлган кўрсатмалар
беради; 8) рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларини буз
-
ганлиги учун хўжалик юритувчи субъектларни, давлат
бошқаруви органларини, маҳаллий давлат ҳокимияти ор
-
ганларини, уларнинг мансабдор шахсларини ва бошқа жис
-
моний шахсларни
тегишли жавобгарликка тортади; 9) ли
-
цензиялашни жорий этиш ёки бекор қилиш тўғрисида,
божхона тарифларини ўзгартириш тўғрисида, квоталар
-
ни жорий этиш ёки бекор қилиш ҳақида, шунингдек солиқ
ҳамда бошқа мажбурий тўловларни тўлаш бўйича имтиёз
-
лар бериш, имтиёзли кредитлар бериш ва давлат томони
-
дан қўллаб-қувватлашнинг бошқа турларини татбиқ этиш
ёхуд уларни бекор қилиш тўғрисида тегишли давлат ор
-
ганларига таклифлар киритади; 10) рақобат тўғрисидаги
қонун ҳужжатлари бузилганлиги билан боғлиқ
жиноят
аломатлари бўйича жиноят иши қўзғатиш ҳақидаги маса
-
лани ҳал қилиш учун материалларни тегишли органларга
юборади; 11) рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг
қўлланилиши ва бузилиши билан боғлиқ ишларнинг судда
кўриб чиқилишида иштирок этади; 12) хўжалик юритувчи
субъектлар, давлат бошқаруви органлари ва маҳаллий дав
-
лат ҳокимияти органлари томонидан рақобат тўғрисидаги
қонун ҳужжатларига риоя этилиши юзасидан қонун
ҳужжатларида белгиланган тартибда текширишлар ўтка
-
зади; 13) рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларини
бузган
хўжалик юритувчи субъектлар, давлат бошқаруви орган
-
лари ва маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг рее
-
стрини юритади ва эълон қилади; 14) рақобат тўғрисидаги
қонун ҳужжатларининг қўлланилиши масалалари юза
-
сидан ўз ваколатлари доирасида тушунтиришлар бе
-
ради.
Монополияга қарши орган рақобат тўғрисидаги
қонун ҳужжатлари бузилганлиги ҳақидаги, шу жумла
-
257
дан
: 1) давлат бошқаруви
органлари, маҳаллий давлат
ҳокимияти органлари ва юридик шахслар бирлашмалари
-
нинг рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларига бутунлай ёки
қисман мувофиқ бўлмаган ҳужжатларини ва ҳаракатларини
ҳақиқий эмас деб топиш ҳақидаги; 2) рақобат тўғрисидаги
қонун ҳужжатларига мувофиқ бўлмаган битимларни
(шартномаларни) ўзгартириш ёки бекор қилиш ҳақидаги;
3) рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ бўл
-
маган битимларни (шартномаларни) бутунлай ёки қисман
ҳақиқий эмас деб топиш ҳақидаги; 4) рақобат тўғрисидаги
қонун ҳужжатлари бузилганлиги натижасида олинган даро
-
мадни (фойдани) белгиланган тартибда ундириш ҳақидаги;
д)
Ўзбекистон Республикасининг “Рақобат тўғрисида”ги
Қонуннинг 14 ва 15-моддаларида
назарда тутилган асослар
-
га кўра савдоларни ва мазкур
савдолар натижасида тузи
-
лган битимларни (шартномаларни) ҳақиқий эмас деб топиш
тўғрисидаги; 1) хўжалик юритувчи субъектларни мажбу
-
рий тарзда бўлиш ёки ажратиб чиқариш тўғрисидаги; 2)
рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари бузилишига йўл
қўйган шахсларга нисбатан ҳуқуқий таъсир кўрсатиш чо
-
раларини қўллаш ҳақидаги аризалар билан судга мурожа
-
ат қилади. Монополияга қарши орган қонун ҳужжатларига
мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: 
