Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Молия – пул маблағларининг ҳаракати, яъни уларнинг 
шаклланиши, тақсимланиши ва фойдаланилиши билан 
боғлиқ бўлган муносабатлардир.
Молия бозори. Бу бозор турли-туман ва кўп жиҳатли 
бўлса ҳам, олди-сотди объекти битта, яъни пул (унга тенг
-
лаштирилган қимматли қоғозлар) ҳисобланади ва турли хил 
шаклларда бўлади. Ортиқча маблағларга эга бўлган хўжа
-
лик субъектлари, бу молиявий ресурсларни, маблағлар ка
-
мёблигини сезган субъектларга таклиф қилади. Молиявий 
битимларнинг ҳаракатига қараб, молия бозорини туркум
-
лаш мумкин. Бунда молиявий бозор иккига ажралади: 
қарз 
мажбуриятлари (истеъмолни қондирадиган пул) ва
капитал 
(мулк) бозори
. 
Қарз мажбуриятлари бозорида
пул вақтинча 
қарз ҳисобланади ва олинган пул шахсий истеъмол учун иш
-
латилади. 
Мулк бозорида 
қўйилган пулдан даромад олиш 

---

252
ҳуқуқи сотилади ва сотиб олинади
.
Бу бозорда маблағлар 
капитал сифатида ишга солиниб, фойда келтиради. Шуни 
ҳисобга олиб капитал бозорини иккита бўғинга ажратиш 
мумкин: 
ссуда капитали бозори ва қимматли қоғозлар бо
-
зори. Ссуда капитали бозори
– пул шаклидаги капиталнинг 
фоиз тўлаш шарти билан қарзга берилишидир. Бу бозор
-
да қисқа муддатли мажбуриятлар муомалада бўлади. Булар 
асосан давлат ва банкларнинг мажбуриятлари ҳисобланади. 
Қимматли қоғозлар бозорида
акция, облигация, вексель, чек, 
депозит кабилар олди-сотди қилинади. Булар давлат томо
-
нидан чиқарилган узоқ муддатли мажбуриятлар ҳамда кор
-
порацияларнинг акция ва облигацияларидан иборатдир. Бу 
бозорда брокер ва диллерлар воситачилик қилади. Мазкур 
бозор амалда фонд биржалари, аукционлар ва банклардан 
иборат бўлади. 
Қимматли қоғозларнинг ҳаракати хусусияти 
бўйича молия бозори бирламчи ва иккиламчи (ҳосила) бозор
-
ларга бўлинади.
Бирламчи бозорда янги нусхадаги қимматли 
қоғозлар сотилади ва сотиб олинади, иккиламчи бозорда ол
-
дин чиқарилган қимматли қоғозлар ҳаракат қилади. Бирлам
-
чи бозорда қимматли қоғозлар сотилса, иккиламчи бозорда 
қайта сотилади.
Молия тизими – молиявий муносабатлар ва турли дара
-
жада уларга хизмат қилувчи молиявий муассасалар мажмуаси. 
У оила, корхона (тармоқ) лар ва умумдавлат молиясидан таш
-
кил топади. Умумдавлат молияси давлат бюджети, ижтимоий 
суғурта фонди, давлат мол-мулк ва шахсий суғуртаси фонди 
ҳамда солиқ тизимини ўз ичига олади.