Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Етказиб бериш (поставка) – маълум шарт ва келишув
-
ларга мувофиқ товар етказиб бериш ёки у билан таъминлаб 
туриш. 
Товарларни етказиб бериш 
– сотувчининг ташқи 
савдо шартномасидан фойдалангани ҳолда харидор томонга 
товарларни етказиб бериши. Битимда товарлар етказиб бе
-
риш бўйича қуйидаги бирламчи шартлар инобатга олинади: 
транспорт турлари, товарлар та шиш тартиби, етказиб бе
-
риш даври, товарларнинг тайёрлиги тўғрисида ўзаро маълу
-
мотлар бериб туриш, тран спорт воситаларини бириктириш 
(тайинлаш) ва юк жўнатишни таъминлаш. 
Етказиб бериш 
базиси (асоси, таянчи) –
ташқи савдо битимларининг бир
-
ламчи шартлари. Бу шартлар қуйидагиларни ўз ичига олган 
бўлади: товар лар ҳаракати бўйича сотувчи ва харидорнинг 
мажбуриятлари, тегишли ҳужжатларни расмийлаштириш 
ва транспорт харажатларини тўлаш, товарга бўлган эгалик 
ҳуқуқини сотувчидан харидорга ўтиш вақти, товарларнинг 
тасодифий йўқолиши билан боғлиқ шартлар ва шу кабилар.
 

---

119
Франко омбор, завод 
– товар етказиб беришнинг дастлабки, 
яъни бирламчи шарти бўлиб, сотувчи бу шартга мувофиқ ке
-
лишувга асосан товарлар ни харидорнинг транспортига қулай 
бўлган ўз омборига ташиб беради. Харидор сотувчининг 
омборидан уларни транспортга юклаш учун қабул қилиб 
олгандан бошлаб, юкка эгаликни ва юкни ташиш харажат
-
ларини ўз зиммасига олади. 
Франко-вагон
– бунда сотувчи 
юкни қайси темир йўл бекатигача етказиб бериши шартно
-
мада аниқ кўрсатилган бўлади. Кўрсатилган бекатда ха ридор 
юкни қабул қилиб, юкка эгалик ҳуқуқини, шунингдек, юкни 
ортиш, ташиш ва тушириш харажатларини ўз гарданига ола
-
ди. Бу бекат – ё юкни дастлабки жўнатиш бекати, ё харидор 
билан сотувчига тенг масофа узоқликдаги (ўрталик) бекат, 
ё охирги қабул қилиб олиш бе кати бўлиши мумкин. 
Фран
-
ко-вагон
одатда, мамлакатлараро товар айирбошлашда кенг 
қўлланилади. Битимда мамлакатнинг чегараси дастлабки 
шарт сифатида белгиланади. Бунда юкни ўз мамлакатининг 
чегарасигача етказиб бериш билан боғлиқ барча харажат
-
ларни сотувчининг ўзи кўтаради, харидор эса юкни туши
-
риш, қабул қилиб олиш, ташиш ва шу каби қолган ҳамма 
харажатлар ни ўз зиммасига олади. Сотувчининг юкни ха
-
ридорга топширган вақти товарларни етказиб бериш вақти 
сифатида қайд этилади.
“Франко-харидор”
усулида товар 
қабул қилиб олувчининг унвони кўрсатилган бўлиб, сотув-
чи томонга жуда катта мажбуриятлар қўйилади, чунки у то
-
варларни етказиб бериш бўйича барча харажатларни ўз зим
-
масига олади. Харидор учун бундай шарт энг мақбул шарт 
ҳисобланади.

---

120