Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Даромадларни музлатиш – аҳоли пул даромадларининг 
ўсишини секинлаштириш ёки тўхтатиб қўйишга қаратилган 
сиёсат ҳамда қўлланиладиган чора-тадбирлар мажмуи. Бун
-
да икки мақсад кўзланади: 1) пулнинг бозор муомаласига 
тушишини сусайтириш орқали инфляцияга қарши туриш; 
2) аҳоли даромадини ўстирмай давлат, корхоналар даромад
-
ларини ошириб қўшимча жамғарма ҳосил қилиш ва шу йўл 
билан инвестиция учун имкон бериб, иқтисодий ўсишни таъ
-
минлаш.
Дауэс плани –1924 йилда қабул қилинган бўлиб, Чикаго 
банклари директори Ч. Дауэс (Морган банки билан чамбар
-
час боғлиқ) томонидан ишлаб чиқилган режадир. Биринчи 
Жаҳон урушидан кейинги йилларда Германияга ғолиб дав
-
латлар (Англия, Франция ва бошқалар) томонидан юкланган 
ҳарбий товонни (репарацион тўлов) енгиллаштириш ва шу 
йўл билан Германия иқтисодиётини тиклаш режасидир. Ре
-
жага кўра, Ғарбий Европанинг етакчи давлатлари 200 млн. 
долларли (унинг 110 млн. АҚШники) Халқаро заём берган 
бўлиб, бу ёрдам биринчи галда мамлакатнинг оғир саноати
-
ни ривожлантиришга қаратилган эди.
Даъво – даъво қўзғатувчининг талаби. Корхоналар улар
-
га қарздорларга (дебиторларга) ўз вақтида тўланмаган қарз 
суммалар учун даъво қўзғатишлари лозим. Даъво моддий за
-
рар келтирганларга нисбатан асосли равишда қўзғатилиши 
зарур.
Дебет (лот. “debet” – у мажбур, қарздор) – бухгалтерия 
ҳисобининг бир қисми. Актив счётларнинг дебетига сумма
-
ларнинг кўпайиши ёзилса, пассив счётларда эса, сумманинг 

---

96
камайиши ёзилади. Ҳисоблашиш счётларининг дебетида 
эса, бошқа корхона ва шахсларнинг шу корхонага қарзлари 
акс эттирилади ва дебиторлик қарзлари дейилади. Дебет 
қолдиқлари эса, актив ва актив-пассив счётларда бўлади. 
Де
-
бет, кирим (лот. –қарздор) 
– икки томонлама жадвалга эга 
бўлган бухгалтерия счётининг чап томони. Пул маблағлари 
ва товар заҳираларини қайд қилиш учун ишлатиладиган 
счётларнинг дебет томонида ҳисобга олинаётган бойликнинг 
ҳақиқий суммаси ва ҳap ой мобайнида қанчадан келиб туш
-
ганлиги кўрсатилади. Маблағларнинг манбалари, ҳаракати 
ва ҳолатини қайд қилувчи счётларнинг дебет томонида эса 
ўша манбаларнинг камайишини акс эттирувчи хўжалик жа
-
раёнлари ёзилади.
Дебет – нота – икки томоннинг ўзаро ҳисоб – китоблари 
пайтида “хабарнома” сифатида фойдаланиладиган ҳужжат. 
Дебет – нота
жўнатаётган томон бирон – бир мажбурият 
бўйича тўлов муддати келганлигини тасдиқлаб, белгиланган 
тўлов суммасини талаб қилади. 
Дебет – нота
олган томон 
тўловга қарши бўлмаса, розилиги сифатида кредит – нота 
юборади.