Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

Формал-мантиқий усул
– давлат ва ҳуқуқ объектининг моҳиятини, 
асосий мазмунини назарий шаклда, мавҳумлик ва мантиқий қонуниятларга 
асосан ўрганади.
Формал-юридик усул
– ҳуқуқ номаларини ва ҳуқуқнинг ички 
тузилишини ўрганади, ҳуқуқнинг шакллари ва манбаларини таҳлил қилади. 
Умуман, бу усул давлат ва ҳуқуқнинг табиатидан келиб чиққан ҳолда давлат 
ва ҳуқуқнинг феноменини очиб беришга ва маълум тизимга солишга ѐрдам 
беради. Қиѐслаш усули орқали давлат ва ҳуқуқ ҳақидаги ҳодиса ва қарашлар 
(фикрлар) қиѐслаб ўрганилади. Давлат ва ҳуқуқни моделлаштириш 
усулининг моҳияти шундаки, турли давлат ва ҳуқуқ ҳодисалари ўртасида 
маълум бир ўхшашлик мавжудлиги боис улардан бирининг хусусий 
белгилари (модели)ни ўрганган ҳолда бошқалари ҳақида етарлича фикр 
юритиш мумкин бўлади.
Социал-эксперимент усули
– давлат ва ҳуқуққа доир бирор норма 
қўлланишининг мақсадга мувофиқлигини тажриба (эксперимент) йўли билан 
муайян ҳудудларда синаб кўриш. 
Давлат ва ҳуқуқ назарияси фундаментал фан сифатида бир қатор 
функцияларни бажаради. Буларга онтологик, гносеологик, эвристик, 
методологик, сиѐсий-бошқарувлик, мафкуравий, прогнозлаш функциялари 
киради. Онтологик функция. Онтология – бу ижтимоий ҳаѐт ҳақидаги 
қарашлар. Бунда унинг принциплари, тузилиши ва қонуниятлари ўрганилади. 
Давлат ва ҳуқуқ назарияси ушбу функцияни бажара туриб, давлат ва ҳуқуқ 
қандай ва нима учун юзага келди, бугунги кунда ушбу ҳодисалар қандай 
қонуниятлар асосида намоѐн бўлмоқда ва келажакда уларнинг ривожланиш 
тенденциялари қандай кечади деган саволларга жавоб беради. Гносеологик 
функция. Ушбу функция билишнинг табиатига, унинг реал муҳитга 
муносабатини ўрганишга қаратилган. 
Эвристик функция (назарий билиш). Эвристика – бу ҳақиқатни, 
янгиликларни излаб топиш санъати. Ушбу функция ѐрдамида давлат- ҳуқуқ 
ҳодисаларни ўрганибгина қолмасдан, балки унинг бугунги кундаги 
ривожланиш қонуниятларига оид янги билимларни очиш мумкин бўлади. 

---

19 
Методологик 
функция. 
Юриспруденция 
учун 
фундаментал 
фан 
ҳисобланадиган давлат ва ҳуқуқ назарияси соҳавий юридик фанларга 
нисбатан методологик функциясини бажаради. Бунда ушбу фанларни 
зарурий тушунча ва категориялар билан қуроллантиради, уларнинг ўрганиш 
объекти ва предмети доирасини чегаралаб беради. Сиѐсий-бошқарувлик 
функцияси. Давлат ва ҳуқуқ назарияси давлат ички ва ташқи сиѐсатининг 
илмий асосини шакллантиришга ҳамда давлат бошқарувининг илмийлигини 
таъминлашга, давлат қурилишидаги кўпгина муаммоларни ечишга оид 
таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқишга қаратилган. Мафкуравий функция. 
Давлат ва ҳуқуқ назарияси ушбу функция орқали ижтимоий ҳаѐтга, 
кишиларнинг хулқига нафақат давлат ва ҳуқуқ орқали, балки тўғридан-тўғри 
таъсир ўтказади, ҳуқуқ субъектларининг ҳуқуқий онги ва маданиятини 
шакллантиришда ҳамда ижтимоий ҳаѐтни тартибга солишда ғоявий омил 
сифатида юзага чиқади. Прогнозлаш функцияси. Давлат ва ҳуқуқ соҳасининг 
келажакдаги ҳолатини илмий ўрганиш ва башоратлаш муҳим аҳамиятга эга. 
Чунки бунинг натижасида давлат ва ҳуқуқнинг истиқболига оид илмий 
маълумотларга эга бўлиш мумкин.