Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

шорвɔнънг бетъ
// қипч. 
шорпа
ң
ың бэти
- 
шўрванинг ёғи, қарл. 
ернънг бетъ
// қипч. 
жердиң бетъ
- ернинг юқори 
қатлами, қисми; қарл. 
кътɔпнънг бетъ
// қипч. 
кътəптъң бетъ
ва шу 
кабилар. Мисоллардан кўринадики, шеваларда 
бет
сўзи ва унинг кўчма 
маъноларининг қўлланиш даражаси адабий тилдагига қараганда анча 
кенгдир. Чунки шеваларда 
бет
сўзи юза, юқори қатлам, томон маъноларида 
ҳам қўлланади.
 
Белги ва рангларга нисбат бериш орқали юзага келган кўп 
маънолилик 
Шеваларда кишиларнинг хислатлари, рангларнинг белгилари ва бир 
қатор сўзларнинг кўчма маънолари, шулар билан боғлиқ равишда юзага 
келган кўп маънолилик ҳолатлари ҳам мавжуд. Шеваларда ўзбек адабий 
тилидагидек, 
оқ
сўзи ва унга нисбат бериш натижасида юзага келган янги 
маънолар ўзига хос хусусиятлари билан характерлидир. Масалан: 
ɔқ 
сўзи 

---

96 
яхшилик тимсоли сифатида ифодаланади. Шу тушунча билан боғлиқ ҳолда 
бу сўзнинг бир қанча кўчма маъно ва маъно оттенкалари учрайди.
ɔқ // ақ
- сўзи ранг маъносини ифодалайди. Яна қуйидаги маънолари 
мавжуд: қарл. 
ɔқ конгъл ɔдəм 
// қипч. 
ақ кө ңыл; 
қарл. 
ɔқлəп гəпърдъ
// 
қипч. 
ақлап гəпирди
- гуноҳсиз эканлигини тушунтирди; қарл. 
ɔқ суйəк 
// 
қипч. ақ суйак адам (диний тушунчага кўра юқори табақа вакили) ; қарл. 
ɔқ 
йувъб, ɔқ тəрəмɔғ 
// қипч. ақ йувип, ақ тарамақ - ювиб-тарамоқ, парвариш 
қилмоқ; қарл. 
ɔқ къйəр
// қипч. ақ кийар - марҳум учун аза тутганларнинг 
кўк кийимларини ташлаш маросими; қарл.