Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

146 
АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАР УЧУН МАТЕРИАЛЛАР 
 
ЎЗБЕК ШЕВАЛАРИДАН ЁЗИБ ОЛИНГАН МАТНЛАР 
 
Қипчоқ лаҳжаси 
 
 Хатирчи шеваси 
 Оқтовоқ қишлоғи ҳақида
(Раҳмонов Наврўз томонидан ёзиб олинган) 
Бүннǝн бър қанча вахлар бүрүн көпкǝръөйънлǝръ көп өткǝзългǝн экǝн. 
Бър күнъ көпчълъй чǝвǝндǝзлǝ: көпкǝръөйънъдǝн қайтайǝткан экǝн, йөлдǝ 
улǝр тǝзǝ чǝрчǝшъптъ, нǝ: йǝт, бър джǝйдǝ кǝттǝбър тǝл көрънъптъ ва улǝр 
ǝрттǝ қаган шеръклǝрънъ күтъш вǝ дǝм ǝлъш учун өшǝ тǝлнинг тǝйъгǝ 
тохташъптъ. Шу чǝвǝндǝзлǝ: дǝн бъръ көпкǝръдǝақ тавуқ ǝгǝн экǝн. 
Хуржинидан нъмǝдър ǝлъш ъчън ǝчкǝнъдǝ тавуқти қачирип қойипти. Ше: 
дǝ тохтаган ǝдǝмлǝ: тавуқти рǝсǝ қувипти, лекън ушлǝйǝлмǝптъ. У вахларда 
бу жǝйлǝрдǝҳǝли ҳеч ким йǝшǝмǝгǝн, хуллас, берлǝр қориқ йер бөган. 
Шүннǝй экǝн, тавуқти қаннай үшлǝсин ǝдǝмлǝ:. Шү-шү бөлъптъйү, ҳǝр гǝл 
үлǝр көпкǝръдǝн қайтайатиб бър-бъръгǝ дǝм ǝмǝймъзмъ дъйъшсǝ, 
шеръклǝръ күлъп йүрǝвер, ақ тавуқ йоқалган джǝйдǝ дǝм ǝгǝни тохтаймиз, 
дейъшǝр экǝн. ШетипАқтавуқ джǝй нǝмигǝǝйлǝнгǝн экǝн.
Ҳозирда бу қишлоқ Хатирчи тумани ҳудудида жойлашган.
Авоқли қишлоғи ва Қаҳрамон ариғи 
Бурунғы зǝмǝллǝрдǝ ҳǝлъйерлǝр өзлǝштърълмǝғǝн вахларда ҳǝммǝйақ 
чǝнгǝлзǝр экǝн. Күнлǝдǝн бър күн ǝдǝмлǝр өшǝ чǝнгǝлзǝр йерлǝрдǝн сув 
чықарып дейқанчилий қилишга қарар қилишипти. Бу жǝйлǝргǝ сув 
Зǝрǝпшǝн дǝрйǝсъдǝн келǝдъ. Шүннǝй қыпǝдǝмлǝр қаҳраманлийминǝн 
кǝттǝарықни қазышға къръшъптъ. Көп ǝдǝмлǝр мъйнат қыпти. Бър 
қабиладан эсǝарық қазишда ҳеч към ъштърǝк этмǝптъ. Қаған қабила 

---

147 
къшъларъүлǝрнъ ҳǝм йǝрдǝмгǝ чақирипти. Үлǝр эсǝ: “Бъз дъҳқанчълъй 
қимиймиз, бъздънг а: лъмъз ǝвчълъймънǝн кеган, бъз ав а: лъмъз” дъп жǝвǝб 
қыпти. Шүннǝн соғын үлǝрдъǝдǝмлǝр ǝв ǝ: лъ дъпǝтǝй бǝшлǝптъ. “ǝв аҳлъ” 
секънлък мънǝн ағыздан ағызга көчъп “Авақли” бөп кеткǝн экǝн. Шуннǝн 
соғын Авақли қышлақ нǝмъгǝǝйнǝлъп қаған. Кǝттǝқаҳраманлъйлар мънǝн 
изақ йъллǝр дǝвǝмъдǝǝдǝмлǝр қоли мънǝн қазылған арық “Қараман арық” 
дъп нǝм алъп, халқ үнъ “Қараман” дъп ҳǝм ǝтǝйдъ.
Хатирчи туманининг “Қарғатепа” маҳалласи ҳудудида жойлашган бу 
қишлоқ ичидан катталиги каналча бўлган йирик “Қаҳрамон” ариғи оқиб 
ўтади.