Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya

Tayanch  so‘zlar va  tushunchalar
1.  Shaxs  — 
jamiyatda  m a’lum  o‘ringa,  o‘z fikriga  ega boiish.
2.
  Shaxslararo  munosabat 
—  kishilar  orasidagi  turli  darajadagi, 
turli  shakldagi  muloqotlar tizimi.
3. 
Jamoa 
— bir necha kishining maqsad birligi asosida jipslashu-
vi.
4.
  Rasmiy  guruh  — 
jamiyat  tom onidan  tan  olingan  bolalar, 
o'quvchilar,  talabalar guruhlaridir.
5.
  0 ‘z-o‘ziga  baho  berish  — 
shaxsning  o'z  imkoniyatlariga  baho 
bera  bilishi.
6. 
De-Greyefe  uslubi 
— o'z-o'ziga  baho berish uslubi.
69

---

II  bo‘lim.  SURDOPSIXOLOGIYA
IV bob.  SURDOPSIXOLOGIYANING 
NAZARIY ASOSLARI
4.1.  Surdopsixologiya  fani  hamda  uning  metodlari  mohiyati
Surdopsixologiya  psixologiyaning  maxsus  bo‘limi  bo'lib,  eshi­
tishida  nuqsoni  mavjud  bolalar  ruhiyatining  shakllanish  xususiyat­
larini  tahlil  qilishni  ko'zda  tutadi.
Surdopsixologiya  predmeti  eshitishida  nuqsoni  mavjud  shaxs­
lar  ruhiyatining  o‘ziga  xosligini  o'rganish  va  turli  murakkablikdagi 
nuqsonlar yo'llarini  aniqlashni  qamrab  oladi.
Surdopsixologiya  vazifalari  rus  surdopsixologi  T.G. Bogdanova 
tomonidan  quyidagicha belgilanadi:
•   eshitishida nuqsoni  mavjud shakllarning ruhiy rivojlanishning 
umumiy va maxsus  qonun-qoidalarini  aniqlash;
•  eshitishida  nuqsoni  mavjud  shaxslar bilish  faoliyatining  rivoj­
lanish  xususiyatlarini  o'rganish;
•   ular shaxsining rivojlanish xususiyatlarini  tadqiq  etish;
•  eshitishida  nuqsoni  mavjud  shaxslar  ruhiy  rivojlanish  xususi- 
yatlarining psixologik korreksiyasi  va diagnostikasi  metodlarini  ish­
lab  chiqish;
•   eshitishida  nuqsoni  mavjud  shaxslarga  pedagogik  ta ’sir  usul- 
larni  psixologik asoslash.
Eshitishida nuqsoni  bo'lgan  shaxslar ruhiy xususiyatlari  XIX asr 
o'rtalaridanoq pedagog  va  shifokor-psixologlar e’tiborini  o'ziga jalb 
etib  kelgan.  V.I. Fieri,  FA . Ostrogradskiy,  I.M.Logovskiy,  F.A.Rau 
kabi olimlarning pedagogik faoliyati  va  tadqiqotlari  surdopsixologi- 
yaning  rivojiga  katta  hissa  qo'shgan.  Ularning  ilmiy ishlarida  eshi­
tishida nuqsoni bo'lgan bolalarning ruhiy xususiyatlarini kuzatish va 
aniqlashga  doir fikrlar beriladi.  Xususan,  V.I. Fieri  eshitishida  nuq­
soni  bo'lgan  bolalar  harakat  ko'nikmalar  xususiyatlarini  ta’riflab, 
noto'g'ri  koordinatsiya,  harakatlarning  ishonchsizligi  kuzatilishini 
ta’kidlaydi.
L.S.Vigotskiy  genetik  tamoyillar  tahlili  asosida  eshitishida 
nuqsoni  bo'lgan  bolalar  ruhiyatining  xususiyatlarini  yoritib  be-
70

---

radi.  K ar  bolaning  rivojlanishi  ijtimoiy  sharoiti  psixologik  yangi 
holatlar  kuzatilishini  asoslashini  e’tiro f  etadi.  L. Vigotskiyning 
fikr-mulohazalari  maxsus  pedagogikaning  rivojiga  katta  his- 
sa  qo‘shdi,  rivojlanishida  nuqsoni  mavjud  bolalarni  tabaqalab 
o ‘qitish