Олди сотди шартномаси

Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти ва давлат 
эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасининг 
элементлари.
Шартномада сотувчи
 
(ижрочи) сифатида маҳсулот етказиб 
берувчи
 
намоён бўлади. Маҳсулот етказиб берувчи 
– 
тадбиркорлик фаолияти 
билан шуғулланаётган товар ишлаб чиқарувчи ёхуд товарларни сотиб олиб 
уни сотиб олувчига сотувчи (якка тадбиркор ёки юридик шахс).
Сотиб олувчи сифатида товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат 
контрактида фақат давлат (давлат буюртмачиси) қатнашса, давлат 
эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасида
 
давлат 
эҳтиёжларини қондиришга далатнинг берган ваколати доирасида хизмат 
қилувчи
юридик шахс
қатнашади. 
Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти ва давлат 
эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасининг предмети 
–
 
давлат эҳтиёжларини
 
таминланиши учун зарур бўлган барча ашёлар бўла 
олади. Давлат эҳтиёжлари доираси жуда кенг бўлиб, бошқа фуқаролик 
ҳуқуқининг субъектлари сотиб олиши мумкин бўлмаган, яъни фуқаролик 
муомаласидан чиқарилган ва муомалада бўлиши тақиқланган ашёларни ҳам 
сотиб олиши мумкинли боис уни чегарасини ўрнатиш жуда қийин. Аксарият 
ҳоллларда турига хос аломатлари билан белгиланади. Аммо қонун хусусий 
аломатларга эга бўлган ашёларни шартнома предмети бўлишига тўсқинлик 
қилмайди. Кўпинча шартнома тузиш вақтида маҳсулот етказиб берувчи ушбу 
товарга эга бўлмайди. 
Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти ва давлат 
эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасининг баҳоси.
Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контрактида баҳо масаласига 
оид ўзига хос қоидалар мавжуд. Албатта барча олди
-
сотди шартномалари 
сингари давлат контрактида ҳам товар баҳосини белгилашда тарафлар 
эркиндирлар. Аммо давлатгагина хос бўлган устиворлик, сотиб олиш 
мақсадини ўзига хос хусусиятиларидан келиб чиқиб сотувчига тақдим 
этиладиган имтиёзлар эвазига бозор нархидан анча арзон нархларда 
товарларни сотиб олиши мумкин. Мисол учун, давлат эҳтиёжлари учун сотиб 
олинадиган товарларга нисбатан айрим солиқлардан озод ҳолда ишлаб 
10
Бу ўринда юридик шахснинг қандай мулкчилик шаклида ташкил топганини аҳамияти йўқ. Яъни у 
оммавий мулк шаклидаги давлат юридик шахсими ёки хусусий мулк шаклидаги хусусий юридик шахсми 
ёинки аралаш мулк асосида ташкил топганми фарқи йўқ.

---

чиқарилиш тан нархида ёки республикага кириб келиш нархида (божхона 
тўловларидан ҳоли) сотиб олиши мумкин. 
Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасида 
шартнома баҳоси тарафлар ўзаро келишуви асосида, товарнинг хусусиятидан 
келиб чиқиб белгиланади. Олди
-
сотди шартномаларига оид умумий 
қоидаларга кўра баҳо шартноманинг муҳим белгиси ҳисобланмайди. Товар 
баҳоси тарафлар ўзаро келишувига кўра шартномада аниқ қиймат мисолида 
кўрсатилмаслиги ҳам мумкин. Жумладан, товар етказилиб берилаётган 
даврдаги бозор нарҳини назарда тутиши мумкин. 
Шуни алоҳида такидлаш лозимки, айрим турдаги товарларнинг 
нархларини давлат қатьий қилиб белгилаб қўйган бўлса ана шу нархлар 
асосида сотувчидан сотиб олиши мумкин. Сотувчи томонидан давлат 
белгилаган нархларда ушбу товарлар сотилмайдиган бўлса давлат кескин 
чораларни, жумладан жазо чораларини кўриши мумкин. Сотувчига 
товарларни давлат белгилан нахларда сотиши унга зарар келтирадиган 
бўлсачи деган ўринли савол туғилиши мумкин. Аммо давлат тадбиркор 
(ишлаб чиқарувчи, сотувчи)ни бундай ҳолларда зарар кўрадиган вазиятга 
солиб қўйиши мумкин эмас. Агар тадбиркор зарар кўрганини исботласа уни 
кўрган зарарини давлат тўлиқ ҳажмда қоплаб беради. Бундай айрим турдаги 
товарларни нархини қатъий қилиб белгиланишидан асосий кўзланган мақсад, 
ушбу товарлар нархини бозорда асоссиз ошириб сотилишини олдини олиш 
ва аҳолининг сотиб олиш қобилиятидан келиб чиқиб уни тартибга солишдир. 
Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти ва давлат 
эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасининг муддати.
 
Шартнома муддати унинг муҳим шартларидан бири ҳисобланади. Барча 
олди
-
сотди шартномалари каби товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат 
контракти ва давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасида 
ҳам шартнома шартларини аниқ бажарилиши учун тарафлар шартнома 
муддатларини аниқ келишиб олишлари шарт. Албатта шартнома муддати 
деганда унинг амал қилиш муддатига биринчи навбатда тўхталиш керак 
бўлади. Шунингдек, товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти 
ва давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасининг
 
ўзига 
хос хусусиятидан келиб чиқиб, унда оралиқ ва шартноманинг муҳим 
мажбуриятларини белгилаб қўйилиши учун ишлатиладиган муддатлар 
мавжуд бўлиши мумкин. Юқорида айтиб ўтганимиздек, товарлар етказиб 
бериш тўғрисидаги давлат контракти ва давлат эҳтиёжлари учун товарлар 
етказиб бериш шартномаси узоқ муддатли шартномалардан ҳисобланади. 

---

Умумий қоидага кўра шартнома асосан бир йилгача бўлган муддатга ёки бир 
йилдан ортиқ муддатга ёинки тарафлар ўзаро келишувига биноан бошқа 
муддатга тузилиши мумкин. Шартнома муддати шартноманинг муҳим 
шартларидан бири бўлганлиги туфайли қонуншунос агарда шартномада 
тарафлар томонидан муддат масаласи ҳал қилинмай қолдирилган бўса, ушбу 
шартнома бир йилга тузилган деб ҳисобланиши тўғрисидаги қоидани 
белгилаб қўйган. 
Агар узоқ муддатли шартномада етказиб берилиши лозим бўлган 
товарлар миқдори ёки шартноманинг бошқа шартлари бир йилга ёки ундан 
ортиқ муддатга белгиланган бўлса, шартномада тарафларнинг бу шартларни 
шартноманинг амал қилиш муддати тугагунга қадар кейинги даврлар учун 
келишиб олиш тартиби белгиланиши лозим. Шартномада бундай тартиб 
бўлмаса, шартнома тегишлича бир йилга ёки шартнома шартлари 
келишилган муддатга тузилган ҳисобланади.
Узоқ муддатли шартнома тарафларидан бири етказиб берилиши лозим 
бўлган товарлар миқдорини ёки шартноманинг бошқа шартларини кейинги 
даврлар учун шартномада белгиланган тартибда келишиб олишни рад қилган 
ёки ундан бош тортган тақдирда бошқа тараф тегишли даврларда товарларни 
етказиб бериш шартларини белгилаш тўғрисидаги ёхуд шартномани бекор 
қилиш тўғрисидаги талаб билан судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. (ФК 
438-
модда)
Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги
давлат контракти ва давлат 
эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасининг шакли ва тузиш 
тартиби.
Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти ва давлат 
эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасининг шакли ва тузиш 
тартибига доир масала ФКнинг маҳсулот етказиб бериш шартномасига оид 
умумий қоидаларда назарда тутилган нормалар асосида белгиланади. 
Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти ва давлат 
эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаси ёзма шаклда тузилади. 
Давлат контрактини тузиш тартиби давлат эҳтиёжлари учун товарлар 
етказиб бериш шартномасини тузиш тартибидан фарқ қилади.