O‘lchov tok transformatorlari. Reja

---

O‘lchov tok transformatorlari. 
 
Reja: 
1. Tok transformatorlar va ularning vazifalari. 
2. Tok transformatorlarining xatoliklari. 
3. Tok transformatorlarining turlari va ularning tuzilishi. 
 
Kalit so‘zlar: O‘zak, birlamchi, ikkilamchi, hatolik, o‘tkazgich, aniqlik sinfi. 
 
Tok transformatori birlamchi tokning kattaligini o‘lchov priborlari va rele 
uchun eng qulay kattalikkacha kamaytirish, shuningdek, o‘lchov zanjirlarini 
birlamchi yuqori kuchlanish zanjirlaridan ajratish va himoya qilish uchun xizmat 
kiladi.
Tok transformatori yopik magnit o‘tkazgich 2 (61-rasm) hamda ikkita 
birlamchi 1 va ikkilamchi 3 chulg‘amlarga ega. 
Birlamchi chulg‘am o‘lchanayotgan tok 
1
I
zanjiriga ketma-ket ulanadi, ikkilamchi 
chulg‘amga 
2
I
tok o‘tadigan o‘lchov priborlari 
ulanadi. 
Tok transformatori nominal transformatsiya 
koeffitsienti bilan xarakterlanadi: 
,
I
I
K
ном
ном
2
1
1

bunda 
ном
I
1
- birlamchi nominal tok, 
ном
I
2
- 
ikkilamchi nominal tok. 
Tok transformatorlarining ikkilamchi nominal toki qiymati 5 va 1 A deb 
qabul qilingan. 
Tok transformatorining transformatsiya koeffitsienti qat’iy o‘zgarmas 
miqdor bo‘lmay, balki magnitlovchi tokniig mavjudligidan kelib chiqadigan 
xatolik sababli nominal miqdordan farq qilishi mumkin. Transformatorning tokni 
transformatsiyalash xatosining qiymati quyidagi ifodadan aniklanady: 
.
I
I
I
K
%
I
100
1
1
2
1



Tok transformatorining xatosi uning konstruktiv xususiyatlari; magnit 
o‘tkazgich kesimi, magnit o‘tkazgich materialining magnit singdiruvchanligi, 
magnit yo‘lining o‘rtacha uzunligi, 
1
1
w
I
miqdorga bog‘liq. Tok transformatorlari 
ularga qanday talab qo‘yilishiga qarab 0,2; 0,5; 1; 3; 10 klass aniqliklarida ishlab 
chiqariladi. Ko‘rsatilgan raqamlar birlamchi chulg‘am 100—120% tok bilan 
yuklanilganda (oldingi uchta klass uchun) va 50—120% tok bilan yuklanilganda 
(oxirgi ikkita klass uchun) nominal tokka nisbatan protsentda ifodalangan tok 
transformatorining xatosini ifodalaydi. 0,2; 0,5 va 1 klassidagi tok 
transformatorlari uchun ham burchak xatosi normalanadi. 
Tok transformatorining xatosi ikkilamchi yuklama (priborlari, o‘tkazgich, 
kontaktlarning qarshiliklari) va birlamchi tokning nominal tokka karraligiga 
bog‘liq. Nagruzka bilan tok karraligining ortishi xatoning ortishiga olib keladi. 
61-rasm. Tok transformatorinig 
ulanish sxemasi 

---

Nominal tokdan ancha kichik bo‘lgan birlamchi toklarda ham tok 
transformatorining xatosi ortadi. 
0,2 klassdagi tok transformatorlari aniq laboratoriya priborlarini ulashda, 
0,5 klassdagilari esa - pul hisoblaydigan schyotchiklarda; 1 klassdagilari - hamma 
texnik o‘lchov priborlari uchun; 3 va 10 klassidagilari rele muhofazasi uchun 
ishlatiladi. 
Ko‘rib chiqilgan klasslardan tashqari, yana ikkilamchi chulg‘amlari D
(differensial muhofaza uchun), Z (yerga ulab muhofaza qilish uchun), R (boshqa 
rele muhofazalari uchun) tipdagi tok transformatorlari ishlab chiqariladi. 
O‘lchov priborlari va relening tok zanjirlari kichik qarshilikka ega 
bo‘lganligi ucho‘n, tok transformatori q. t. rejimiga yaqin rejimda normal ishlaydi. 
Agar ikkilamchi chulg‘am uzilsa, magnit o‘tkazgichdagi magnit oqim keskin 
ortadi, chunki uning kattaligi endi birlamchi chulg‘amning magnit yurituvchi kuchi 
(m.yu.k.) bilan aniqlanadi. Bu rejimda magnit o‘tkazgich haddan tashqari yuqori 
temperaturagacha qiziydi, uzilgan ikkilamchi chulg‘amda esa, ayrim hollarda, bir 
necha o‘n kilovoltlarga etadigan yuqori kuchlanish hosil bo‘ladi. 
Aytib o‘tilgan hodisa sababli birlamchi chulg‘amdan tok o‘tayotganda tok 
transformatorining ikkilamchi chulg‘amini uzishga ruxsat etilmayda. O‘lchov 
pribori yoki releni o‘zgartirish zarurati tug‘ilsa, tok transformatorining ikkilamchi 
chulg‘ami avval qisqa tutashtiriladi (yoki rele, priborning chulg‘ami shuntlanadi).