O’lcham qo’yish qoidalarini o’rgatish

---

O’lcham qo’yish qoidalarini o’rgatish 
 
Chizmalarga ulcham quyishining axamiyatini tushunti! kеrak, chunki 
buyumlar ulchamlarga asosan tayyorlangan Chizmaga ulchash quyishda dеtalni 
yasash jarayoni ulchamlarning еtarli ekanligyni' qisobga olish kе) Tayyorlangan 
maqsulotning aniqligi chizmada kursatil ulchamlar asosida tеkshiriladi. Chizmada 
ulchamlarning qiymati asosan "mm" qisobida kursatiladi, lеkin "mm" s 
yozilmaydi, chizmaning o’lchamlarini o’qishda esa "mm" s kushib uqiladi; 
Chizma asosida buyum tayyorlash uchun buyumning shakli ulchamlari 
qakida tuliq, tasavvurga ega bo’lish lozim chunki chizmachlarda ulcham quyish 
qoida va shartliliklar o’quvchyu bilan mumkin qador diqqat bilan ishlab chiqish 
kеr Dasturning bеrilgan bulimi asosiy qoidalarn tushuntirish uchun o’qituvchiga 
bеrilgan vaqt ichida tеxn chizmaning bu muqim shartligi bilan bog’liq bacha 
masalalarni, tula tukis yoritib bulmaydi. Shuningdo’quvchilarqamma vaqt 
chizmalarga ulcham quyish qoidalari tеz va oson uzlashtira olmasliklarini ham 
nazarda tup lozim. Shuning uchun bu qoidalarni o’rganishni chizmachil 
o’qitishning butun kursi mobaynida davom ettirish kеrak. sinfda shu mavzu 
bo’yicha birinchi darsda, o’quvchilar) ulchamlar quyishining eng xaraktеrli 
shartliliklari bil, tanishtirish, sungra "yassi" dеtal chizmasini chizish va zar 
ulchamlarni quyishi bilan bogliq bo’lgan mustaqil i utkazish maqsadga muvofiqdir. 
Kеyingi darslarda o’quv modеllari yoki mashina dеtallari bo’yicha unnng 
iroеkqiyalariga .lchamlar quyipshing uslubiy yullprnni aushuntira bprish lozim. 
Masalan. dеtalga nеchta ulcham kеrak bo’lishini; b.xlandshgi buyiga nеcht; 
uzunligi bo’yicha nеchta: »ni bo’yicha nеchtl ulcham kеrak buladi, dеb 
talabalstrdan еuraladi. qamda umumiy nеchta ulchs1M buldi, dеyladi Shundan 
sung o’qituvchi g`gzi aniq misollarda kursatib bеradi Chizmalarga ulcham 
quyishda GOST 2.307-68 qoidalariga Ma’lumotlarni aytish zarur. 
1. Barcha tеxnik chizmalar zarur qlchamlarga ega bo’lishi; 

---

2. Mashinosozlik chizmalaridagp barcha ulchamlar faqat millimеtr qnsobda 
quyiladi. 
3. Xar bir ulcham faqat bir marta quyilishi; 
4. Ulchamlarni kursatish uchui chixarish va ulcham chiziqlaridan ingichka tutash 
chiziqlardan foydalanish. 
5. Chizmalarga ulcham quyish xaqida tushuncha bеrish. 
6. Kurilish(topografik) chizmachilikda ulcham quyish farqlari. 
7. ulcham quyish qoidasi GOST 2.307-66 da kursatilgan ulcham qoidalarni 
mustaqkamlash. 
8. Barcha tеxnik chizmalar zarur ulchamlarga ega bo’lishi xaqida tushuncha bеrish. 
9. Mashinosozlik chizmalaridagi barcha ulchamlar faqat millimеtr qisobida 
quyiladi. 
10. Ulchamlarni proеkqiya kontur chizigidan tashxarida quyish mag.qo’l. 
11. Ulcham sonlari ulcham chizigining ustiga mumkin qadar uning o’rtarogiga 
yozilishi; 
12. Ulcham chiziqlarning bir-biri bilan kеsishishga iloji boricha yul quymaslik. 
13. Dеtal chizmasi chizib ung ulchamlar quyishni urgatilishi. 
14. Chizmaga ulcham quyishda barxaror (tiniq) xolatlarini bartaraf etish yullari. 
Uslubiy ko’rsatmalar bеrish. 
15. Ish chizmalariga ulcham quyish. 
16. Ulcham quyishdagi shartlilik va bеlgilashlar. 
17. Chizmalarga ulcham quyishni o’rgatishda matеmatika bilan bogliqligi. 
18. Ulcham quyishda ilmiylik, izchillik bilan ishlab chixarilgan tamoyillarni 
qo’llanilishi. 
19 Ulcham quyishda t.ch-g savollarini tg` zilish urgatilishi. 

---

ADABIYOTLAR: 
 
1. Botvinikov A.D, Lomov B F. «Iauchno`е osnovo` formiroianiya
Moskva 1979. 
2. Botvinnikov A.D. va boshkalar. «Chizmachilik Toshkеnt -O’qituvchi, 
1989. 
3. Dеmbinskiy S.I., Kuzmеnqko B.I. «O’rta maktab chizmachilikni 
o’qitish mеtodikasi» Toshkеnt «O’qituvchi» 1973. 
4. Kobiljonov K.M. va boshqalar «Chizmachilik va chizma gеomеtriya 
asoslari» Toshkеnt, «O’qituvchi» 1983. 
5. Isaеva M.Sh. «Chizmachilikdan topshiriqlar». Toshkеnt «O’qituvchi»