Olamning yagona fizik manzarasi

MAVZU:"OLAMNING YAGONA FIZIK

MANZARASI" mavzusini o'tish

metodikasi

Fizika va Astronomiya yo'nalishi talabasi :

To'rayeva.Sh

Chirchiq 2020 yil

1.Olamning mexanik manzarasi

2.Olamning elektromagnit manzarasi

3.Olamning hozirgi zamon fizik manzarasi

REJA:

Bu boradagi ishlar I. Nyuton XVII asrda tabiatshunoslikdan

mexanika ajralib chiqdi va olamning mexanik manzarasi yaratildi.

Olamning mexanik manzarasiga ko‘ra, materiya zarralardan

tashkil topgan modda deb tushunilgan; olam harakatlanuvchi

materiyadan tashkil topgan va barcha ko‘rinishda harakatlar

mexanik harakatga keladi;

Nyuton borliqdagi barcha jismlar, olmaning Yerga tushishidan tortib, sayyoralarning harakatigacha yagona qonunga Butun olam tortishish qonuniga bo’ysunadi degan qarorga keldi!

Fazo va vaqt absolut mohiyat bo‘lib, materiya va harakatga bog‘liq emas deb qaraladi (Nyuton),

XXasrda bunday qarash inkor etildi (Eynshteyn);

o‘zaro ta’sir universal tortishish qonuni asosida bo‘lib,

u bir onda bo‘ladi;

oqibat albatta sabab bilan bog‘liq (voqealar sababli bog‘lanishga ega, bir holat ma’lum bo‘lsa, keyingi holatni sabab-oqibat prinsi pi asosida aniqlash mumkin);

Nyuton tomonidan yaratilgan klassik mexanika tasavvuriga ko‘ra avval alohida-alohida bo‘lgan

Olamning mexanik manzarasi bo‘yicha materiya moddadan iborat deb qaralgan bo‘lsa, olamning elektromagnit manzarasida materiya maydon shaklida

bo‘lishi ham mumkinligi qayd etildi.

Harakat faqat modda va uning zarralari harakatidangina iborat bo‘lmasdan, balki maydon va uning elektromagnit to‘lqinlarining harakati sifatida ham qaralishini taqozo etdi. O‘zaro ta’sir faqat gravitatsion maydon orqali bir ondagina emas, balki chekli tezlik bilan tarqaluvchi elektromagnit maydon orqali ham bo‘lishi e’tirof etildi.

XIX asr oxirlari va XX asr boshlariga kelib, atom fizikasi

sohasidagi tadqiqotlar, elektromagnit maydon porsiyalar —

kvantlardan iborat ekanligi to‘g‘risidagi nazariya, zarralarning to‘lqin tabiati haqidagi ta’limotlar klassik fizikaning qonunlari barcha fizik hodisalar uchun

o‘rinli bo‘lavermasligini ko‘rsatdi.

Materiyaning uzlukli tuzilishga ega bo‘lgan moddaga va uzluksiz maydonga bo‘linishi o‘zining absolut ma’nosini yo‘qotdi.

Korpuskular-to‘lqin dualizmi («dualizm» − «ikkiyoqlamalik»

demakdir) materiyaning barcha shakllariga − moddaga va maydonga xosligi aniqlandi. Bular natijasida materiyaning kvant xossalari kashf etildi.

Mikrozarralarning harakatini tavsiflovchi kvant fizikasi paydo

bo‘lgandan so‘ng olamning yagona fizik manzarasida yangi elementlar ko‘zga tashlana boshladi. Kvant nazariyasining prinsiplari mutlaqo umumiy bo‘lib, barcha zarralarni, ular orasidagi

o‘zaro ta’sirlarni va ularning o‘zaro aylanishlarini tavsiflash uchun qo‘llanilaveradi.

 

E’tiboringiz uchun raxmat!