Okeanlar tabiiy geografiyasi 1-mavzu: dunyo okeani tabiatining asosiy xususiyatlari. Reja

Dunyo okeani tagining geologik tuzilishi va relefi.
Okean tagi yer po‘stining tuzilishi. Dunyo okeani tagi suv sathidan turli xil chuqurlikda joylashgan. Uning yuzasi relefining va yer po‘stining tuzilishiga ko‘ra bir-biridan keskin farq qiladigan global morfostrukturalardan – suvosti materik chekkasi, o‘tkinchi zona, okean lojesi va o‘rtalik okean tizmalaridan tarkib topgan. Ularning har biri okean tagidagi yer po‘stining alohida-alohida tiplariga to‘g‘ri keladi. Jumladan, materikning suvosti chekkasi yer po‘stining materik tipiga, okean lojesi okeanik tipga, o‘rtalik okean tizmalari riftogenal tipga va o‘tkinchi zona geosinklinal tipga mansub. Okean tagi yirik relef shakllarining vujudga kelishida yer po‘stining vertikal va gorintal harakatlari asosiy rol o‘ynagan.

Dunyo okeani tagi global morfostrukturalar o‘znavbatida ikkinchi darajali megamorfostrukturalarga bo‘linadi. Materikning suvosti chekkasi materik sayozligi yoki shelf, materik yon bag‘ri va materik etagidan iborat. O‘tkinchi zona cheka dengiz botiqlari, orollar yoy iva chuqur suv tagi cho‘kmalariga bo‘linadi. Okean lojesi okean botiqlaridan va okean ko‘tarilmalaridan tashkil topgan. O‘rtalik okean tizmalari riftli va tomonli zonalarga bo‘linadi.

Okean tagi yer po‘stining materik tipi okean tipiga nisbatan keng tarqalgan va o‘rtacha qalinligi 35 km ni tashkil etadi. Uning yuqori qatlami cho‘kindi jinslardan, quyi qismi granitli va bazaltli qatlamlardan iborat. Okean lojesi tagidagi yer po‘sti okeanik po‘st deb atalib, uning qalinligi taxminan 7 km ga teng. Okeanik yer po‘stining yuqori 1 km qalinlikdagi qismi cho‘kindi qatlamdan, undan pastda qalinligi 1 km atrofida bo‘lgan zichroq jinsli ikkinchi qatlamdan va eng pastda qalinligi 5 km ga teng bo‘lgan bazalt qatlamidan tuzilgan.