Оила психологияси маърузачи: психология фанлари номзоди, доцент Ў. Б. Шамсиев

“Авесто” бўйича жамият тўрт қисмга бўлинган — оила, уруғ, қабила, қабилалар иттифоқи (“нмана”, “вис”, “занту”, “дахъю”). Ушбу тушунчаларни кўпчилик тадқиқотчилар уй, қишлоқ жамоаси, туман, вилоят ва мамлакат тушунчалари билан боғлайди. “Авесто”да қадимги жамоа пойдеворини оила — “нмана” ёки “дмана” ташкил этган. “Авесто” оилага жамиятнинг асосий бўғини сифатида катта аҳамият берган, жамият мавжудлиги ва фаровонлиги, ижтимоий алоқаларнинг мустаҳкамланиши, ёмонликка қарши кураш, инсон зотининг давом этиши, авесто жамиятининг яшовчанлиги, диннинг ворислиги ва тарқалиши оиланинг мустаҳкамлигига боғлиқ бўлган. Шунинг учун зардуштийликда никоҳ ва оилавий бурч масаласи муҳим ахлоқий ўрин тутган. Инсон ҳаётида уйланмай ўтиши эса қораланган. Яъни, никоҳдан ўтиш ҳар бир зардуштийнинг вазифаси ҳисобланган.

ЗАРДУШТИЙЛАРДАГИ БОШЛАНҒИЧ ВА ЮҚОРИ ТАЪЛИМ
БОСҚИЧЛАРИ
Бошланғич таълим жараёнида:
Никадум наск (Nikadum) – 54 фаслдан иборат бўлиб, унда ростлик, адолат, эл ҳақи, идора йўсинлари хусусида баҳс юритилган; Китрадад (Kitradad) – инсоният тарихи ва шаҳаншоҳ сулоласи тарихи;
Хуспорам – деҳқонлар ва чорвадорлар ҳуқуқи ҳақида; Вендидод – таҳорат расми, кафанлаш ва дафн маросими тартиби, табобат ҳамда табиб бурчи ҳақида ; Ҳодуҳн наск- ўлимдан кейинги ҳаёт, жаннат ва дўзах ҳақида;
Спенд (Spend)– Зардуштнинг ҳаёти ва фаолияти ҳақида;
Ганаба-сар-нигад (Ganabа-sar-nigad) – гражданлик, ҳарбий ва жиноий ҳуқуқ ҳақида;
Китоби сарнижат – Қозилик низоми ва ҳуқуқ ҳақидаги китоб
Сакадум наск (Sakаdum)- шоҳлар ҳукуматининг тузилиши, адолат, давлат мулки ҳақида;
Студ яшт – инсоннинг тангри наздидаги ва ўтганлар руҳи олдидаги бурчи ҳақида
Юқори таълим жараёнида:

Бошланғич таълим, таълим тизимининг асосий бўғинини ташкил этиб 7 ёшдан 15 ёшгача бўлган даврни ўз ичига олган.

• «Авестода» таълим тизими босқичларида китоб ўқишнинг афзаллиги тўғрисида: «Ҳавм дилхоҳлик билан наск (китоб) мутоала қилганларга поклик ва фарзоналик бағишлайди»11 дейилиши, зардуштийларда билим эгаллашнинг асосий воситаси китоб эканлигини асослайди.