Oila pedagogikasi

Diniy bayramlar.
Dunyodagi barcha dinlar o‘ziga xos 
bayramlaiga ega. Har bir dinning rivojlanib borishida bay- 
ramlaming ahamiyati kattadir.
Islom dinida ikki asosiy hayit «Qurbon hayiti», «Ro‘za 
hayiti» ko‘p asrlardan buyon nishonlab kelinmoqda. Ro‘za 
hayiti. Ramazon — hijriy yil hisobining 9-oyi bo'lib, islomaq 
idalari bo'yicha bu oyda Olloh Muhammad alayhissalomga 
qur’onni vahiy qilgan ekan. Shuning uchun ham islom 
dunyosida ramazon muqaddas hisoblanib, bu oyda musul- 
monlar ro‘za tutishadi. Ramazon yakunida esa islomning 
katta bayramlaridan bin — Ro'za hayiti boshlanadi. Quibon 
hayiti. «Qurbonlik» - «yaqinlik» ma’noni bildiradi. Shuning- 
dek, qurbonlik Ollohning rahm-shavqatiga sazovor bo‘lish, 
unga minnatdorchilik bildirishni ifodalovchi marosimdir. 
Islom dini taraqqiy etgan sari quibon hayiti musulmonlar 
birlashadigan, hamdard bo‘ladigan kunga ham aylana borgan. 
Shuning uchun musulmonlaiga farz bo‘lgan beshinchi rakun -
hajni ado etadigan, yani Islomning mu-qaddas joylarini 
ziyorat etadigan asosiy kunga ham aylangan. Qurbon hayiti 
munosabati bilan 1990-yil 0 ‘zbekiston Prezidenti Farmoni
165

---

asosida ilk bor mamlakatimizdan 500 kishining Saudiya 
Arabistondagi Makka va Madinaga borib, haj qilish sharafiga 
muyassar bo‘lishdi. Islom odatiga ko‘ra, hajga borgan, ya’ni 
muqaddas Ka’bani ziyorat qilgan kishilar Vataniga xoji faxriy 
unvoniga ega bo‘lib qaytishadi.
Islom hayitlarining bosh marosimi tong saharda namoz- 
gohlarda, masjidlarda o‘qiladigan «hayit namozi»dir. Musul- 
monlar hayit namoziga toza, chiroyli kiyimlar kiyib, xush- 
bo‘y atir-upalarni sepib, yaxshi kayfiyat va ezguniyatlar bilan 
chiqishadi. Awal «Bomdod namozi» o‘qiladi, so‘ng imom 
Xatiblar kishilami ezgulikga da’vat etuvchi ma’ruzalar o‘tka- 
zadilar. Undan keyin esa asosiy «hayit namozi» o‘qiladi.
Namoz o‘qish marosimidan keyin hamma bir-biri bilan 
ko'rinib, hayit bilan qutlaydilar. Hayit namozidan chiqqanlar 
yaxshi kayfiyatda uylariga berib, oila a’zolari, ota-onalari, 
farzandlarini hayit bilan qutlab, «hayitliklar» sovg‘a qilishadi. 
Bu ulug‘ ayyomda ustozlar ziyorat qilinadi, marhumlami 
xotiralab, duolar o'qiladi, qarindoshlar xolidan xabar olinadi, 
bemorlar, keksalar holidan xabar olinadi. Hayit kunlari 
odamlar orasidagi gina va arazlar unutiladi. Hayit kunlari 
kambag‘al, beva-bechora, yetim-yesirlarga xayriya va sadaqa 
berish savob hisoblanadi.
Hayit kunlarida Toshkent shahrida Toshkent viloyatining 
ba’zi joylarida «kelin ko‘rish» yoki «kelin salom» deb 
nomlangan marosim o'tkaziladi. Bu marosim quyidagicha 
o'tkaziladi. Yolg'on arafa kuni kelinning ota-onasi qizi kelin 
bo‘lib tushgan xonadanga yo‘q lov yuborishadi. Bu bilan ular 
qudalami, kuyovni qizlarini muborak ayyom bilan qutlay­
dilar. 0 ‘z navbatida kuyov xonadonidagilar ham o'zlari 
pishirgan shirinliklardan qudalarinikiga berib yuborishadi.
166

---

Toshkentda hayit kunlarida yangi kelinchak tushgan xona- 
donda dasturxon yuksak mahorat bilan bezatiladi.
Hayit kuni erta tongda turgan kelinchak, yuvinib-taranib, 
eng chiroyli liboslarini kiyadi, boshiga harir mato yopib, 
xonadon a’zolariga salom beradi va dasturxonga taklif etadi. 
Shundan so‘ng kelin ko‘rish marosimi boshlanib ketadi. 
Qarindosh urug‘lar, tanish-bilishlar, qo‘ni-qo‘shnilar birin- 
ketin «kelin ko'rgani» kela boshlashadi.
Kelinchak ulaming har biriga alohida salom beradi. 
Mehmonlar bu salomga javoban «Ko‘p yashang», «Baxtli 
bo‘ling» deb aytishadi. Bu marosim ishtirokchilari xotin- 
qizlar hisoblanadi. Keluvchilami soni ko‘p bo‘lgani uchun 
mehmonlar kelin qo'lidan bir piyola choy ichib, yaxshi 
niyatlar aytib, fotiha qilishgach o‘rinlaridan turadilar. Tur- 
mushga chiqmagan qizlar bu marosimdan uy ichini qanday 
bezatish, shirinliklar pishirish, kelinlarga xos uyatchanlik, 
xayolilik, muomila, kiyinish madaniyatini o‘rganadilar. 
Ayollarga esa kelinlik damlarini yodga olib, kelinchak bilan 
yaqindan tanishadilar. Oxirgi paytlarda bu marosimda ham 
kim o‘zarga tarzida «oshir-oshir» yo‘qlovlar rusmga aylanib 
bormoqda. Bu marosimdan ko‘zlangan maqsad, boylikni 
ko‘z-ko‘z qilish emas, balki qizlarimizni turmushga tayyor- 
lash, kelinchaklami pazandalikga, uy tutishga, mehmon 
kutishga o‘rgatishdir.
Sho‘rolar davrida diniy odat va bayramlar taqiqlanib 
kelindi. Mustaqillik tufayligina jamiyatmizda ro‘y bergan 
mafkuraviy o‘zgarishlar bois yurtimizda diniy bayramlar hayit 
marosimlari ekin — ochiqchasiga o‘tkaziladigan bo‘ldi. 1992- 
yil 27-martda 0 ‘zbekiston Prezidentining «Ro‘za hayitini 
dam olish kuni deb e’lon qilish to‘g‘risida»gi Farmoni e^lon 
qilindi. 1992-yildan boshlab, «Ro‘za hayiti» bilan birga
167

---

«qurbon hayiti»ning birinchi kuni dam olish kuni deb e’lon 
qilindi.