Odilqoriyev X. T

Normativ-huquqiy hujjatlarning hudud va makon bo‘yicha amal qilishi. Davlat suvereniteti tamoyiliga binoan normativ-huquqiy hujjatlar dav- latning butun hududida amalda bo‘ladi. Davlat hududiga quyidagilar ki-

radi – yer maydoni, yer osti, ichki va hududiy suvlar, yer va suv hududi usti- dagi havo makoni, elchixonalarning, harbiy kemalar, parvoz etuvchi kemalar (apparatlar) hamda ochiq dengizda suzuvchi kemalarning hududlari. Normativ hujjatlar amal qilishining hududiy ko‘lami davlat yurisdiksiyasi bilan chambar- chas bog‘liq. Ba’zan xorijiy mamlakat qonunchiligi muayyan davlat hududida amal qilishi mumkin. Biroq, buning uchun bu ikki davlat o‘rtasida ular qonun- chilik hujjatlarining o‘zaro bir-birining hududida amal qilishi haqida shartnoma bo‘lishi shart.

Xalqaro shartnomalar normativ hujjatlarning eksterritorial harakatini ham nazarda tutishi mumkin. Ya’ni, bir davlatning qonunlari o‘z hududidan tashqarida ham amal qiladi (bir davlat qonunlarining boshqa davlat hududida bo‘lgan o‘z fuqarolari va tashkilotlariga nisbatan qo‘llanilishi). Federativ dav-
latlarda federal qonunlar butun ittifoq hududida, federatsiya subyektlarining qonunlari esa, ularning o‘z hududlaridagina amal qiladi.

Ko‘pchilik davlatlarning qonunchiligida kollizion normalar mavjud. Bular nizoli vaziyat vujudga kelganda qo‘llaniladi. Masalan, teng kuchli huquqiy huj- jatlar to‘qnashib qolganda, shuningdek turli davrda chiqarilgan hujjatlar yoki har xil hajmdagi hujjatlar yoxud turli organlar tomonidan o‘rnatilgan hujjatlar o‘zaro zid kelib qolganda kollizion normalar ishga solinadi. Davlatning turli ma’muriy-hududiy birliklari uchun chiqarilgan hujjatlar o‘rtasida ham o‘zaro qarama-qarshilik kelib chiqishi mumkin. Aksariyat hollarda bunday nizolar sud orqali hal etiladi.