Odilqoriyev X. T

2-§.
Huquq normalarini sharhlash usullari

Huquqiy normalarni sharhlash o‘rga- nilayotgan hodisa to‘g‘risida obyektiv va il- miy asoslangan xulosa chiqarishga ko‘mak-

lashadigan, hayot sinovidan o‘tgan usullar orqali amalga oshiriladi. Huquqni sharhlash usullari orqali sharhlovchi subyekt huquq normasi haqida to‘liq tasavvur hosil qiladi va u haqida batafsil ma’lumotlar to‘playdi, huquqiy mu- nosabatlar ishtirokchilariga yetkazadi. Huquqni sharhlash usullarini yaxshi bi- lish huquq normalarining mazmunini to‘g‘ri anglash va tushuntirishga hamda ushbu normalarni kelajakda tatbiq etishga xizmat qiladi.
Sharhlash usullari – sharhlovchi subyekt tomonidan huquqiy qoidalar
mazmunini aniqlantirish maqsadida, bilishning ilmiy tafakkurga asoslangan maxsus yo‘llaridir.
Yuridik adabiyotlarda sharhlashga ikki xilda: statik va dinamik yondashuv
farqlanadi: statik yondashuvda sharhlovchi subyekt huquqning barqarorligini saqlashga harakat qiladi; dinamik yondashuvda sharhlovchi huquqning maz- munini yoritishda uni ko‘proq hayotiy voqelikka yaqinlashtirishga intiladi.
Huquqni sharhlash usullari bir-birini to‘ldiradi va qo‘llab-quvvatlaydi. Agar huquq normalarini sharhlash usullari birgalikda foydalanilsa, huquq normalarini tatbiq etish jarayonida ijobiy natijalar beradi. Huquq normala- rini sharhlash bir qator maxsus usullar yordamida amalga oshiriladi. Huquqni sharhlash usullari orqali huquqiy normalarning turlari va ularning mazmunini, huquq normasini ifodalash tili va huquq normasini huquq tizimida tutgan o‘rnini tushunib olish mumkin.
Huquq normalarining mohiyati va ijtimoiy ahamiyatini aniqlash uchun sharhlovchi subyektlar quyidagilarni:

• 
  huquq normasining o‘zini;
  
• 
  uning huquqiy aloqalarini – huquq normasining boshqa yuridik qoida- lar va prinsiplar bilan o‘zaro aloqalarini;
  

¹ Проблемы общей теории права и государства. Учебник для вузов. Под общ. ред. члена-корр. РАН, доктора юрид. наук, проф. В.С. Нерсесянца. – М.: Издательская группа НОРМА-ИНФРА М, 1999. – 444-bet.

– uning ijtimoiy voqelik bilan bo‘lgan boshqa aloqalarini tadqiq etadi. Huquqshunoslik fanida huquqni sharhlashning quyidagi usullari farqla-

nadi: grammatik (filologik) sharhlash; tizimli (sistemali) sharhlash; tarixiy-
siyosiy sharhlash; mantiqiy sharhlash; teleologik sharhlash; maxsus yuridik sharhlash.