Odilqoriyev X. T

huquq asosida uyushgan, yagona hudud ustidan hukmronlik qilish va yagona hokimiyatga bo‘ysunish asosida birlashgan odamlarning umumiy ittifoqidir»³.

«Davlat» iborasining to‘la ma’nosi quyidagi ijtimoiy hodisalarning uyg‘unligi va bir butunligida namoyon bo‘ladi: a) hokimiyat va bo‘ysunish munosabatlarining mavjudligi; b) hokimiyat majburlov choralarini qo‘llashda tanho (suveren) huquqqa ega bo‘lishi; v) yuridik mazmun va tartibning mavjudligi; g) boshqaruv va u tufayli nisbiy barqarorlikning ta’minlanishi;

d) tashkiliy uyushganlik.

Shunday qilib, davlat – jamiyatdan alohida mustaqil tuzilma emas, balki muayyan makon va zamonda mavjud huquqiy tartibga solinadigan ijtimoiy xulq-atvorning aniq shakli. Davlat – sezgi organlari yordamida aniqlash mumkin bo‘lgan moddiy hodisa emas, balki jamiyat a’zolarining yuridik jihatdan tartibga solingan o‘zaro bo‘ysunish va boshqarilishini ifo- dalaydigan aloqalarini nazarda tutuvchi ijtimoiy voqelik. Davlat to‘g‘risida so‘z yuritganda, biz vakolatli organlar tomonidan odamlar o‘rtasidagi ij- timoiy munosabatlarning huquqiy tartibga solinishini nazarda tutamiz. Demak, davlat odamlar xulq-atvorini qat’iy huquqiy normalar yordamida majburiy tartibga solishdan iborat funksiyani bajaruvchi murakkab ijtimoiy hodisa(tashkilot)dir.

¹ Кокошкин Ф.Ф. Русское государственное право. – М., 1908. – 3–4-betlar.

² Ильин И. Собр. соч. в 10-ти томах. – М., 1994. – 111-bet.

³ O‘sha joyda.

2-§.
Davlatning mohiyati haqidagi turli nazariyalar

Davlatning mohiyatini aniqlash degan- da, uning ma’no-mantig‘i, ichki tabiati, asl mazmuni, jamiyat hayotida o‘ynaydigan roli va ijtimoiy vazifasini ochish, shu xususiyat-

larini anglab yetish tushuniladi. «Davlat» degan ijtimoiy hodisaning asosiy mantig‘ini, o‘zagini hokimiyat tashkil etadi. Shuningdek, davlat jamiyatga tegishli siyosiy tashkilotdir. Boshqacha aytganda, davlatning mohiyati ma- salasi – davlat hokimiyati kimga tegishli, uni kim va qaysi manfaat yo‘lida amalga oshiradi, degan savolga javob berish orqali yoritiladi. Xuddi shu bois bu muammo o‘ta munozarali, bahsli nazariy masala hisoblanadi¹.