Odilqoriyev X. T

Huquqning qo‘riqlovchi funksiyasi – uning ijtimoiy vazifasi bilan

belgilangan huquqiy ta’sir etish yo‘nalishi bo‘lib, u umumiy ahamiyatga molik, o‘ta muhim iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy va boshqa ijtimoiy munosa- batlarni muhofaza etishga, ularning daxlsizligini ta’minlashga yo‘naltiriladi va shu bilan birga jamiyatga yot, zararli munosabatlarni siqib chiqarishga qaratiladi.

Qo‘riqlovchi funksiyaning xususiyatlari quyidagilardan iborat:

birinchidan, u huquqni kishilar xulq-atvoriga ta’sir etishning alohida vositasi sifatida ta’riflaydi. Huquq bu vazifani jazo qo‘llash, taqiqlar o‘rnatish va yuridik javobgarlikni amalga oshirish bilan ogohlantirib, kishilar irodasiga ta’sir o‘tkazish orqali bajaradi;

ikkinchidan, unda davlat huquqiy qoidalar vositasida qanday ijtimoiy

qadriyatlarni o‘z himoyasiga olganligi to‘g‘risida ijtimoiy munosabat subyekt- lariga axborot beriladi;

uchinchidan, u jamiyatning siyosiy va huquqiy madaniyati darajasining,

huquqdagi insonparvarlik asoslarining ko‘rsatkichidir.

Huquqning qo‘riqlovchi funksiyasiga xos xususiyatlar uni davlat- ning huquqni muhofaza etish faoliyati bilan qiyoslaganda, yanada aniqroq namoyon bo‘ladi. Tegishli davlat organlari huquq subyektlari tomonidan qonun talablarining qat’iy, so‘zsiz bajarilishini ta’minlaydi, jamiyatda qo- nuniylik muhitini vujudga keltiradi. Bu huquq buzilishi faktini aniqlash,

13–18-8

uni buzganni tergov qilish va aybdorni yuridik javobgarlikka tortish bilan ta’minlanadi.

Shunday qilib, huquqning qo‘riqlovchi funksiyasi – huquqning bevosita amal qilishi bo‘lsa, davlatning huquqni muhofaza etish faoliyati huquq talablariga rioya qilishning moddiy kafolatidir. Bunda maxsus organlar (IIV organlari, prokuratura, sud)ning huquqni qo‘riqlashga qaratilgan faoliyati namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari, eng muhimi, huquqning qo‘riqlovchi funksiyasi ijtimoiy munosabatlarni himoyalashga yo‘naltirilgandir.