Odamevolutsiyas I

2

1
O D A M E V O L U T S I Y A S I
Odam skeletining sutemizuvchilar skeletiga o’xshashligi Odam va yuksak hayvonlar uchun umumiy bo’lgan belgilar

kalla suyagi umurtqa pog’onasi qo’l-oyoq skeleti uch xil tishlar quloq suprasi eshitish suyakchalari tananing yung bilan qoplanishi

jag’ qoziq kurak uzangi bolg’acha sandon

3

Odamda mavjud bo’lgan rudiment organlar

5

4
ko’richak va uning dum suyagi dum suyagi muskuli quloq suprasi quloq suprasi muskuli uchinchi qovoq
chuvalchangsimon o’simtasi (4-5 ta)
(2-3 sm)

Odam gavdasida atavizm hodisasi Odam va hayvon embrioni rivojlanishidagi o’xshashliklar
sherbashara odam dumli bola ko’p emchakli bola zigotadan murtak murtak varaqalaridan jabra dum 5-6 oylik homila
rivojlanishi varaqalari organlarning hosil bo’lishi yoriqlari bo’lishi yung b/n qopl.

6

Odam va odamsimon maymunlar gavda tuzilishidagi o’xshashlik va farqlar

8

7

12-13 juft 5-6 ta qoziq,jag’ dum orqa quloq, to’rtta qon guruhi xromosomalar parazitlar kasalliklar tuyg’uni muayyan
qovurg’alar dumg’aza tishlar soni bo’lmasligi oyoqda ko’z, gorilla, tashqi tuzilishi bosh biti gripp,chechak, ifodalash qobilyat
umurtqasi yurishi teri tuzilishi shimpanze, vabo,qorin tifi
orangutan,

Odam va odamsimon maymunlar Odamsimon maymunlarning odamlarga o’xshash ayrim belgi xususiyatlari
bosh miya hajmi yarimsharlar sathi gorilla shimpanze orangutan gibbon

9
odamlarda maymunlarda odamlarda maymunlarda tananing umumiy kalla suyagi 12 juft ko’krak
(1400-1650 sm³) (600 sm³) (1250 sm³) (3,5 marta kichik) mutanosibligi,panja tuzilishi,qo’loyoq qovurg’asi qafasi
tuzilishi katta-kichikligi yassiligi
odamsimon maymunlarning miya hajmi,yarim sharlar po’stlog’i,uning peshona,chakka bo’limlari yaxshi rivojlanmaganligi sababli umumlashtirib,
predmetlardan ajratgan holda fikrlashga qodir emas

Odamning evolutsiya bosqichlari:
keng burunli maymunlar it boshli martishkasimonlar pliopiteklar
Maymunlar: (31-35 mln. yil muqaddam) (23 mln. yil muqaddam) (12 mln.yil oldin yashagan)
tor burunli maymunlar odamsimon maymunlar odamga o’xshash maymunlar driopiteklar
8-4,5 million yil davomida ro’y bergan
bir tarmog’i:gorilla,shimpanze,orangutan bahaybat avstralopiteklar

driopiteklar (3-2,5 mln.yil ilgari)

ikkinchi tarmoq:tik yuruvchi maymunlar afar avstralopiteklar afrika avstralopiteklar homo habilis
8-5 million yil ilgari ro’y bergan
eng qadimgi odamlar:arxantroplar qadimgi odamlar:paleoantroplar hozirgi zamon qiyofasidagi odamlar:neoantroplar
(pitekantrop,sinantrop) (neandertal) (kromanon)

12

11

10

Avstralopiteklar (janubiy maymunlar) Homo habilis (uquvli odam)
(dasht,ochiq yerlarda yashagan) (1960-1970-yillar Sharqiy Afrikaning 3-2 mln.yoshdagi yer qatlamidan
skeleti,kalla,jag’ suyaklari,toshdan yasalgan qurollari topilgan)
bo’yi tana massasi kalla suyagining hajmi hayotiy xususiyatlari
(120-140 sm) (36-55 kg) (500-600 sm³) (tayyor tosh,yog’och qurollar bosh miya hajmi bo’y uzunligi hayotiy xususiyatlari
yordamida yirik hayvonlarni (650-680 sm³) (135-150 sm) (olovdan foydalanishni
o’ldirganlar,o’simliklarni piyozlarini, bilganlar,yirik toshdan
tuganaklari,ildizlarini kovlaganlar) kulba yasashgan)


13
Odamning tarixiy taraqqiyoti asosan uch bosqichdan iborat

eng qadimgi odamlar:arxantroplar qadimgi odamlar:paleoantroplar hozirgi zamon qiyofasidagi odamlar:neoantroplar

Pitekantrop (1,5-1,9 mln.yil oldin yashagan)
(1891-yilda Gollandiya olimi Dyubua Yava orolidan suyak qoldiqlarini topgan)
tana tuzilishi bo’y uzunligi miya hajmi kalla suyagi tuzilishi hayotiy xususiyatlari
(oldinga biroz egilib ikki (170 sm) (900-1100 sm³) (peshonasi juda qiya,jag’i toshdan,suyakdan qurollar yasagan,olovdan
oyoqda yurgan) oldinga bo’rtib chiqqan) foydalanishni bilgan va ibtidoiy jamoa bo’lib
yashagn,lekin muqim yashash joyi bo’lmagan

15

14
Sinantrop (500-300 ming yil ilgari yashagan) Arxantroplar
(1927-1937-yillarda Pekin atrofidagi g’orlardan topilgan) Pitekantrop Sinantrop
kalla suyagi tuzilishi miya hajmi bo’y uzunligi hayotiy xususiyatlari Homo erectus
(peshonasi past,qosh suyagi usti (850-1220 sm³) (150-160 sm) (olov yoqishi va uni
bo’rtib chiqqan,pastki jag’i katta, saqlashni bilishgan) O’lgandan keyin yaqinlarni ko’mganlar,go’rlarini esa
tishlari yirik,iyagi rivojlanmagan) har xil hayvon shoxlari,tishlari bilan bezaganlar

18

19

17

16

Geydelberg odami (1907-yilda Germaniyaning Geydelberg shahri yaqinidan) Neandertal (250 ming.yil oldin yashagan)

iyagi yo’q katta pastki jag’ topilgan,uning tishlari topilgan joylari miya hajmi bo’y uzunligi bosh suyag tuzilishi
hozirgi odamning tishlariga o’xshashdir (1400 sm³) (156-165 sm) (peshona nishab,qosh
yoylari,iyagi zaif
Birinchi marta Germaniya Neandr daryosi Keyinchalik:Yevropa, Surxandaryo Obirahmat g’oridan
(1856-yilda) Afrika,J.Sh.Osiyo Teshiktosh g’oridan (90-30 ming yil oldin yashagan odamning
(100 dan ortiq joyidan) (kalla,jag’,oyoq suyaklari) kalla skeleti topilgan.Bu odam neandertal
bilan Homo sapiens oralig’ida bo’lgan
Neandertal (umurtqa pog’onasida bukiklik karoq bo’lgan)

21

20
U muzliklar davrida yashagan,miya va nutq rivojlangan, Kramanyon (250-150 ming yil oldin yashagan)
fikrlash doirasi anchagina rivojlangan,qurollarini tosh va (kalla suyaklari,qurollari dast. Kramanyon,keyin. Yevropa,Osiyo,Avstraliya topilgan)
suyaklardan yasagan,yovvoyi hayvonlarni ovlab,terilarini
shilgan,go’shtlarni bo’laklarga bo’lgan. miya hajmi bo’y uzunligi bosh suyagi tuzilishi
(1600 sm³) (180 sm) (peshonasi keng,iyagi bo’rtib chiqqan)
Kramanyonlar (ma’noli nutq yaxshi rivojlangan)

22
Ov epizodlarini chizganlar,shox,suyak,chaqmoq toshdan Asosiy tushinchalar:Odam maymunlardan emas,balki eng qadimgi odamlar:
nafis qurollar yasagan,tosh tarashlash,o’q-yoy yasashgan, Homo erectusning keyingi rivojlanishidan kelib chiqqan.U tirik organizmlar uchun
turar joy qurganlar, kulolchilik va dehqonchilik bilan umumiy bo’lgan qonuniyatlarga mos ravishda yashaydi,o’ladi.U ozuqa va kislorodga
shug’ullanganlar,yovvoyi hayvonlarni qo’lga o’rgatganlar muhtoj bo’ladi.Bola odam bo’lishi uchun kishilar orasida bo’lishi kerak.
Odamlar odamsimon maymunlardan kelib chiqqan ekan,nima uchun hozirda odamsimon maymunlar odamlarga aylanmaydi

23