Odam va hayvonlar fiziologiyasi

2.2.Miya po’slоg’ining хarakat faоliyati

Sensor qism

Bosh miya yarim sharlarining har birida somotik (teri va mushak bo’g’inlari) va visseral (ichki azolardan ) sezgilarning birlamchi sohalari bor. Ular birinchi va ikkinchi somatasensor sohalar deb ataladi.

Bosh miya po’stlog’ining orqa markaziy pushtasida birinchi somotasensor soxa joylashgan bo’lib , yuzasi ikkinchi somotasensor soxanikidan ancha kata . bu sohada qo’l kaft, tovush apparati , yuz vakillarini ko’p joyini egallagan bo’lib , badan va oyoq vakillarini ancha kam joyini egallagan. Ikkiknchi comotasensor soha Silviy egatining lateral qismida joylashgan bo’lib , unga elector to’qi tasir ettirilganda bosim , tegish va issiqlik seziladi.

Somatasensor sohalarining asosiy vazifasi talamusning o’ziga hos yadrolaridan keladigan malumotlarni baholash va birlashtirishdan iborat.

Motor sohalari.

Miya po’stlog’ining ikkita motor sohasi bo’lib , ularning tuzilishida ikkita qonuniyat bor.Birinchisi, soxaning tashkil topishidagi somototoplik , yani tana qismlarining motor sohasida tartibli proeksiyalanishi bo’lsa, ikkiknchisi tana qismlarining vakil topgan motor sohalarining ko’pligidir.

Motor sohalar- motosensor sohalar I va sensamotor soha I harakatlarni boshqaruvchi tasirlarni , uchta yo’l orqali quyi markazlarga o’tkazadi. 1) bevosita motaneyronlarga 2) boshqa motor markazlar 3) tolomus va boshqa sohalardagi sezuv markazlardan ahborotning o’tishi va qayta ishlanishini o’zgartirish orqali.

Odam miya po’stlog’ining markazoldi pushtasida aniq haroratlarni vujudga keltiradigan soxalar mavjud bo’lib , ular miya po’stlog’ida elektr to’qi tasir qilinganda ajralib turadi. Undan tashqari po’stloqning medal yuzasida qo’shimcha harakatlantiruvchi soha ham bor. Xarakat soxalarining muayyan nuqtalari tasirlanganda muayyan mushak qisqaradi.Buni 4-sohaga elektr toki bilan tasir qilinganda aniq bilish mumkun.

3-rasm. Bosh miya yarimsharlari po’stlog’ida oliy nerv markazlarining joylashuvi.

1-hid bilish, yozuv (o’ng qo’l), 3-siypalash,(o’ng qo’l), 4-eshitish, 5-gapirish, 6-hisoblash, 7-o’qish, 8-ko’rish, 9-siypalash (chap qo’l), 10-ohang, 11-oriyentirlash (o’zi turgan joyini aniqlash), 12-geometrik shakllarni aniqlash markazi.\

Bazal gangilyalar.

Oldingi miyaning asosiga yaqin joydagi oq rang modda qavatida joylashgan bir guruh yodrolar – bazal gangliyalar deb nomlanadi. Sut emizuvchi hayvonlarning bazal gangliualariga uzunasiga juda cho’zilgan va bukilgan dumli yodro hamda oq rang modda qavatida joylashgan yadro kiradi. Oxirgisi ikkita plastinka va uch qismga bo’linadi.; ancha yirikroq va lateral joyshgan qobiqdan iborat targ’il tana hamda ichki va tashqi qismlardan tuzilgan oqimtir shar.