Одам организмида сувнинг ўрни

22

2- rasm. Sut va sut maxsulotlari
Kal’siy almashinuvi, jumladan kal’siyning qondagi va to'qimalardagi miqdori, asosan uch gormon tomonidan boshqariladi:
1) qalqon oldi bezlarining paratgormoni;,
23

7. 
   qalqonsimon bezning kal’sitonini;
   
8. 
   D vitaminidan jigar va buyraklarda hosil bo`lib, ichaklarda kal’siy so`rilishini ta`minlaydigan kal’siyferon.
   

N a t r i y - hayot uchun zarur bo`lgan eng muhim elementlardan biridir. U asab va mushak hujayralari qo`zg’alishida ishtirok etadi, tomir devoridagi silliq mushaklar tonusini saqlab turadi, organizm to`qimalari va suyuqliklaridagi kerakli osmotik bosimni ta`minlaydi, suv almashinuvini boshqarishda ishtirok etadi. Organizmdagi natriy miqdori tana massasining 0,2 % tashkil etadi, ya`ni massasi 70 kg bo`lgan odam organizmida taxminan 140 g natriy bo`ladi.
Natriyning ichki almashinuvi ayniqsa kattadir. Bir kecha - kunduzda odamda qondan to`qimalarga 25 kg natriy xloridi o`tadi va shuncha miqdor qonga qaytadi, buyrak kanalchalarida 1 kg ga yaqin natriy qayta so`riladi (7-jad-val).
K a l i y - asab va mushaklarning qo`zg’alish jarayonlarida, skelet mu-shaklari tonusini saqlashda, yurakning me`yoriy faoliyatida, me`da shirasi nor-donligi darajasini boshqarishda muhim rol’ o’ynaydi. Kaliiyning organizmdagi miqdori tana massasining 0,22-0,23 % ga teng, ya`ni natriydan birmuncha ko`proq.
F o s f o r. DNK va RNK tarkibiga kiradi, genetik axborotning kodlash-tirilishi, saqlanilishi va f oydalanilishi jarayonlarida ishtirok etadi, oqsil biosin-tezi va hujayralar bo`linishining faol ishtirokchisidir. Organizmning energetik ta`minlanishida ham fosfor birikmalarining roli katta. Fosfor birikmalari ATF va kreatinfosfat energiya hosil qilish bioximik jarayonlarida ishtirok etadi. Odam organizmida 600-900 g fosfor bor, uning asosiy qismi suyaklarda. Og’ir jismoniy ish vaqtida organizmning fosforga bo`lgan talabi ikki baravar oshadi. Sut va sut maxsulotlari, go`sht, baliq va dukkakli o`simliklar fosforga boy.
24