Ochiq usuldagi konchilik ishlarini meyorlashtirish

Avtomobil transporti ishini tashkil etish.
Sо‘nggi yillarda avtomobil transporti karyerlarda tez tarqalmoqda, ilgari qо‘llanilagan temir yо‘l transportini siqib chiqarmoqda. Texnika rivojlanishi bilan avtosamosvallarning yuk kо‘tarish qobiliyati ortib bormoqda va 25-180 t va undan ortiq vaznni tashkil etmoqda.
Yuklash va transport ishlarining о‘zaro ta’sirini kо‘rib chiqamiz.
Avtosamosvalning ish siklining umumiy davomiyligi
T_s.a.=t_p+t_r+t_ob+t_d+t_oj
bunda t_p, t_r va t_ob – muvofiq ravishda avtosamosvalni yuklash, undan yukni tushirish va avtosamosvalni almashtirish vaqti; t_ob oldingi avtosamosvalni yuklash yakunlangan paytdan boshlab ushbu avtosamosvalni yuklash boshlangunicha о‘tgan oraliq vaqt hisoblanadi; t_d – avtosamsovalning yuklangan va bо‘sh holdagi yо‘nalishlarda harakatlanish vaqti ; t_oj – yuklash va yuk tushirishni kutish vaqti.
Avtosamosvalni yuklash davomiyligi avtomashina kuzoviga yuklanayotgan kon massasi kovushlari soniga bog‘liqdir:
T_p=n_kt_s,
bunda t_s – ekskavator ishlash siklining davomiyligi, min; n_k – avtosamosvalni yuklash uchun kerakli bо‘lgan kon massasi ortilayotgan kovushlar soni. U ikkita shartdan aniqlanadi kuzovning sig‘imi
, (33)
avtosamosvalning yuk kutarish qobilyati
, (34)
V_avt – avtosamosvalning kuzovning sig‘imi, m³; V_eks – ekskavator kovushining sig‘imi, m³; k_n – ekskavator kovushini tо‘ldirish koeffitsiyenti; k_r va kˈ_r – jinslarning kovushda va kuzovda maydalanish koeffiitsentlari;; P_avt – avtosamosvalning yuk kutarish qobilyati, t; γ – yuklanayotgan jinsning zichligi (massivda ), t/m³.
Avtosamosvalning haraktlanish vaqti yukli va bо‘sh holatda bosilgan yо‘l uzunligiga va avtosamosvallarning ehtimollilik harakat tezligiga bog‘liqdir.
Avtosamosvallarni almashitirish va ularning kutib turishida bir kovushli ekskavatorlarning turib qolishi smena davomida quyidagini tashkil etadi:
,
bunda Q_eks – ekskavatorning haqiqiy unumdorligi, m³/smena; t_oj – avtosamosvalning kutish vaqti, min; R_avt – avtosamosvalning haqiqiy (amalga oshiriladigan) yuk kо‘tarish qobiliyati, t.
,
Transportni hisobga olmagan holda ekskavatorning ishlashi mumkir bо‘lgan vaqt;
bunda η_i – ekskavatordan muayyan vaqt davomida foydalanish koeffitsiyenti (smenani topshirish va qabul qilish uchun turib qolishlar, kо‘zdan kechirishlar va x.k. hisobga olinadi); odatda η_i=0,85÷0,90; T_sm – smena davomiyligi, min.
Ekskavatorning haqiqiy ishlash vaqti
Tr=Tv – t_pr.eks

Ekskavatordan foydalanishning umumiy koeffitsiyenti,

Bunda Qt – ekskavatorning texnik unumdorligi, m3/smenu.
Ekskavatorning haqiyi unumdorligi
Q=Q_Tγη.
Avtosamosvalni almashtirish va avtosamosvallarning kutishi uchun vaqtini kamaytirish, xamda avtosamosvalning yuk kо‘tarish qobiliyatining ortishi bilan koeffitsiyent p о‘sib boradi. Smena davomida ekskavator yuklashi mumkin bо‘lgan avtosamosvallar soni.
,
bitta ekskavatorga xizmat kо‘rsatish uchun mо‘ljallangan avtosamosvallar soni
.
Smena davomida bitta avtosamosval reyslarni amalga oshirishi mumkin.
.
Ushbu tenglamalar bо‘yicha hisob-kitoblar taxminiy (oriyentirlash) natijalarni beradi, chunki bu yerda о‘rtacha kо‘rsatkichlardan foydalanilgan. Haqiqatda esa karyerda har bir zaboygacha masofa hamma vaqt о‘zgarib turadi, karyerni chuqurlashtirish jarayonida avtosamosvallar harakatining uumiy yо‘li kо‘payadi. Ag‘adarmalarda ham yuk tushirish joyigacha bо‘lgan masofa о‘zgaradi, bundan tashqari, bir nechta ag‘darmalar ishlash jarayonida bо‘lishi mumkin. Formulaning boshqa parametralri ham tebranib turadi.
Avtosamosvalni almashtirish va avtosamosvallarning kutishi uchun vaqtini kamaytirish, xamda avtosamosvalning yuk kо‘tarish qobiliyatining ortishi bilan koeffitsiyent p о‘sib boradi. Smena davomida ekskavator yuklashi mumkin bо‘lgan avtosamosvallar soni.
,
bunda A –karyerning tog‘ jinsi bо‘yicha yillik unimdorligi t/yil; G_avt – avtosamosvalning о‘rtacha unimdorligi, t/smena.
Agar avtomashina parki yangi va yaxshi holatda bо‘lsa, unda dastlabki 1,5-2 yilda bir smenada 7 soat ish vaqti bilan uch smenali ish tartibini qо‘llash maqsadga muvofiqdir, sо‘ng esa ikki smenali rejimga о‘tish tavsiya etiladi.
Avtomobil transportini umuman olganda baholab, shuni ta’kidlash joizki, u ekskavatorlar unumdorligini oshirish va ekskavator bloklarining uzunligini kichraytirish imkoniyati (temir yо‘l transportida 500-1000 m dan 150-200 m gacha) hisobiga karyerni ishlashni yuqori darajada jadallashtirishni ta’minlaydi. Avtotransportning samaradorligi yetkazib berish masofasiga bog‘liq, shuning uchun hozirgi vaqtda uni samarali qо‘llash 2-2,5 km gacha masofa bilan cheklanadi.