Salbiy entropiya
Nima salbiy entropiya, yoki negentropiya, tizim entropiyasini past ushlab turish uchun eksport qiladigan entropiya deb ataladi. Shunday qilib, vaqt o'tishi bilan har bir tizim bo'ysunadigan degradatsiya jarayonini qoplash uchun ba'zi ochiq tizimlar o'zlari bog'liq bo'lgan boshqa quyi tizimlarning hissalari tufayli tabiiy entropiyasini saqlab qolishga muvaffaq bo'lishadi. Shu tarzda, ochiq tizimda salbiy entropiya, entropiya jarayoni o'z-o'zidan to'xtab bo'lmaydigan yopiq tizimdan farqli o'laroq, entropik tizimni qayta muvozanatlashiga imkon beradigan bog'langan quyi tizimlar tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan qarshilikni taxmin qiladi.
Entropiya
Protsesslarning yo’nalishini avvaldan aytib berish imkoni t e r m o d i n a m i k a ikkinchi qonunining asosiy mazmunini tashkil etadi. Nemis fizigi R. Klauzius protsessning bir tomonlamakechishiga olib keluvchi cheklashni tahlil qilib S funksiyani kiritdi va uni entropiya deb atadi. Klauzius ta’rifida (1865) termodinamikaning ikkinchi qonuni shunday ifodalanadi:
:
Atomlar olamida tartib va tartibsizlik: tartibsizlik osha borgan sari entropiya o’sib boradi
«O’zgarmas energiyaga ega sistemalarda o’z-o’zicha kechadigan protsesslarda entropiya hamisha o’sib boradi». Shunday qilib, agar bo’lsa, sistema, o’z-o’zicha A sharoitdan V sharoitga o’tadi. Aks holda: teskari protsess o’z-o’zicha kechadi. Entropiyaning qizish, sovish, erish, bug’lanish, ximiyaviy reaktsiyalar va shu kabilar bilan bog’liq bo’lgan turli protsesslarda o’zgarishini hisoblashning umumiy usullari mavjud.
Suv bug’i entropiyasi suv enstropiyasidan katta; suv entropiyasi muz entropiyasidan katta.
Erish temperaturasi qaynash temperaturasiga o’xshash bosimga bog’liq bo’ladi. Eriyotganda hajmi ortadigan moddalar (bundaylar juda ko’pchilikni tashkil etadi) uchun bosim ortishi bilan erish temperaturasi ham ortadi va aksincha.
Muz eriganda hosil bo’lgan suvning hajmi kichik bo’ladi (shuning uchun suv muzlayotib, trubalarni yorib yuboradi) va bosim ortganida muz pastroq temperaturada eriydi. Vismut, galliy, cho’yanning ba’zi markalari ham xuddi shunday.
Termodidamik jarayonlar
Termodinamik jarayonlar bir necha sinfga bo‘linadi:o’zicha boruvchi, o’z-o’zicha bormaydigan, muvozanat-nomuvozanat, termodinamik qaytar-qaytmas jarayonlar va hokazo. O’z-o’zicha boruvchi va o’z-o’zicha bormaydigan jarayonlar. Tabiatda mavjud jarayonlar ma’lum tomonga yo’nalgan bo’lib, ularni <> qaytarish uchun energiya sarflash kerak bo’ladi.
Masalan, doim issiqlik issiq jismdan sovuq jismga o’zicha o’tadi, turli bosimdagi gazlar oz’ bosimini tenglashtirishga intiladi, ishqalanish jarayonlarida ish issiqlikka aylanadi, elektr yuqori potensialdan past potensial tomon o’tadi, idishlarga solingan suyuqlikning sirti tenglashadi, turli bosimdagi gazlar yuqori bosidan past bosim tomon,ya’ni tenglashish tomoniga boradi va hokazo.
TURLI JARAYONLARDA ENTROPIYANING O’ZGARISHI
Tabiatdagi barcha real jarayonlar qaytmas jarayonlar ekanligi yuqorida qayd qilindi. Qaytmas jarayonlarda entropiyanng o’zgarishi ds>dQ/T va TdS>dQ tenglamalar bilan ifodalanadi. Lekin bu tenglamalar tengsiz bo’lganligidan ulardan foydalanib, enropiyaning o’zgarishini hisoblab chiqarish mumkin emas. Ikkinchidan, entropiya holat funksiyasi bo’lib, uning o’zgarishi jarayonning qaytar yoki qaytmas tarzda borishiga bog’liq emas.
Do'stlaringiz bilan baham: |