Oʻbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta

4.3. Elektr yuritmani tormozlashdagi o’tkinchi jarayonlarni hisoblash.
Tormozlashda ham o’tkinchi jarayon tenglamalari ishga tushirishdagidek bo’ladi. Tenglamalarning parametrlari tormozlash grafiklaridan olinadi.

4.3- rasm: Elektr yuritmani tormozlashdagi o’tkinchi jarayon grafiklari.
Tormozlashda hisoblashlar dan gacha (aktiv M_c), dan gacha bajariladi(reaktiv M_c).
Elektrodinamik tormozlashda o’tkinchi jarayonlar quyidagi tenglamalar yordamida hisoblanadi


O’tkinchi jarayon vaqti
=7.2

4.4. Tanlangan dvigatelni tekshirish.
Tanlangan dvigatel qizishi va yuklanish qobiliyati bo’yicha tekshiriladi. Buning uchun yuritmani yuklanish diagrammasi va dvigatel momentini vaqtga bog’lanish grafigi hisoblanadi va quriladi. Yuritmani turg’un harakatida
M = M_c =231.8; J(dω/dt) = 0
Ishga tushurish va tormozlashda dinamik momentlar paydo bo’ladi. Ishga tushirishda dvigatel momenti quyidagicha aniqlanadi [14]
M_i = M_c1 + J(dω/dt);
Bu erda, M_c1 – birinchi uchastkadagi static moment qiymati;
J(dω/dt) – ishga tushirishdagi dinamik moment qiymati.
Tormozlashda dvigatel moment quyidagicha hisoblanadi
M_t = M_cn – J(dω/dt);
Bunda M_cn – oxirgi uchastkadagi static moment qiymati, dω/dt hosila Δω/Δt bilan olmashtiriladi.
Qizish bo’yicha dvigatel quyidagi shartga asosan tekshiriladi
M_H ≥ M_e; τ_y≤ τ_d
Bu erda, τ_y – turg’un qizish temperaturasi; τ_d – ruxsat etilgan qizish temperaturasi.
Yuklanish bo’yicha quyidagi shart bajarilishi kerak
M_max/M_H ≤ λ
Bunda, λ – dvigatelni yuklanish qobiliyai.
Agar yuqoridagi shartlar bajarilsa dvigatel to’g’ri tanlangan hisoblanadi, aks holda kattaroq quvvatli dvigatel olinishi kerak.[11]


XULOSA
Men Hudoyberdiyeva Farogʻatxon “Pressning elektr yuritmasini hisoblash va loyihalash” kurs loyihasi ishimda dvigatel tanlashni, qarshilik momentlari, inersiya momentlarini hisolashi, o’zgarmas tok dvigatellarini tabiiy va sun’iy mexanik xarakteristikalarini hisoblashni va grafigini qurishni, dvigatelni tormozlash xarakteristikalarini qurishni va tormozlash qurilmasini hisoblashni, o’zgarmas tok dvigatelini teskari ulab tormozlashni, elektr yuritmani reostatli ishga tushirishdagi o’tkinchi jarayonlarni hisoblashni, elektr yuritmalaridagi o’kinchi jarayonlar haqida umumiy ma’lumotlarni tanlangan dvigatelimni tekshirish usullarini bilib oldim. Jismlarning yerga tortishishi kuchi ta’siriga suyuqlikning har bir zarasiga og’irlik kuchi ta’sir etadi. Shu sababli suyuqlik idishning tubi va devorlariga, shuningdek uning ichidagi jismga ham bosim beradi. Suyuqlik og’irligi tufayli bo’ladigan bosim gidrostatik bosim deyiladi. Suyuqlik ichida qalinligi h bo’lgan qatlamdan pastda kub shaklida bironta jism turibdi deylik. Bu qatlam o’z og’irligi bilan pastki yuzani bosadi va bu yuzaga bosim beragi. Jism yuzasi butun balandlik bo’yicha ozgarmas bo’lsin. U holda qatlamning bergan bosimi bo’ladi. F qatlam og’irligi ekanligini hisobga olsak yoki demak bosim formula orqali topiladi bu formuladan ko’rinadiki suyuqlik tubiga yoki ichidagi jismga suyuqlik tomonidan ta’sir qilinyotgan bosim shakliga, yuzasiga bog’liq emas. Og’irlik kuchi ta’sirida suyuqlikichida bosim turli chuqirlikda turlicha bo’ladi. Biroq suyuqlikning ixtyoriy sathi bo’yicha bosim barcha yo’nalishlarida bir xil bo’ladi. Bu gidrostatik bisimdir. Suyuqlikning idish tubiga va devoriga bergan bosimi suyuqlikning zichligi va balandligi ko’paytmasiga to’g’ri proporsionaldir. Suyuqlikning idish tubiga va devoriga bergan bosimi suyuqlik ustunining balandligiga bog’liqligini quyidagi tajribada yaqqol namayon bo’ladi: bironta idish olib, turli balandligida bir xil kenglikda teshik hosil qilamiz va idishni suvga to’ldiramiz shunda teshiklardan chiqayotdan suv idishda turli uzoqlikka borib tushadi, bundan ko’rinadiki bosim qaysi teshikda katta bo’lsa o’sha teshikdan chiqayotgan suz uzoqroqqa borib tushadi. Suyuqlikning idish tubiga va devoriga bergan bosimi suyuqlikning zichligiga bog’liqligi: ikkita bir xil proberka olib, proberkalarning ikkinchi uchini elastik shar bilan berkitamiz. Proberkalarga turli balandlikda suv bilan to’ldiramiz. Bunda qaysi proberkadagi suyuqlik ustini baland bo’lsa o’sha proberkadagi elastik shar ko’proq cho’ziladi. Agar birinchi proberkaga suv ikkinchisiga suvning zichkigidan kata bo’lgan aralashmali suyuqlikni suvning sathiga teng bo’lgan suyuqlik bilan to’ldiramiz. Bunda aralashmali suyuqlik bilan to’ldirilgan proberka uchidagi elastic shar ko’proq cho’ziladi. Porshenning bosimi shardagi suvning hamma molekulalariga uzatiladi. Natijada suvning bir qismi shar ichidan hamma yo’nalishda chiquvchi oqim shaklida otilib chiqadi. Yana bir tajriba o‘tkazamiz. Suvli bankaga probka orqali to‘rtta trubka o‘rnatamiz. 1 trubka orqali bankaga havo damlab, unda bosimni oshiramiz. Suv sirtidan. Tashqi bosimning (havo bosimining) oshishi suv orqali qatlamdan qatlamga barcha yo‘nalishda uzatiladi. Natijada suv barcha trubkalarda ko‘tariladi, bunda ko‘tarilish balandligi bir xildir. Bu suvda bosim bir xil chuqurlikda yon tomondan (2 trubka) pastdan (3 trubka), yuqoridan (4 trubka) bir xil deganidir. Polizni sug‘orayotgan shlangada hosil bo‘lgan teshiklarning barchasidan suv tori bir xil kuch bilan oqib chiqishini eslang. Harakatsiz suyuqlik yoki gazning istalgan joyidagi bosim hamma yo`nalishlarda bir xil va harakatsiz suyuqlik yoki gaz egallagan hajm bo`yicha bir xilda uzatiladi. Bu qonuniyatni 1653-yilda fransuz olimi Blez Paskal o'rgangan. Suyuqlik yoki gaz o'ziga berilgan tashqi bosimni uni tashkil qilgan zarrachalari orqali uzatadi. Zarrachalar bosimni uzatishi uchun ular harakatda bo‘lishi kerak. Haqiqatan ham ko'pgina hodisalar (havoda hidning tarqalishi, suvda siyohning erishi) suyuqlik va gaz zarrachalarining harakatda ekanligini tasdiqlaydi. Zarrachalar harakati tufayli idish devorlariga urilib, ichkl bosimni hosil qiladi. Ichki bosim uchun Paskal qonuni quyidagicha ta’riflanadi. Og‘irlik kuchini hisobga olmaganda, suyuqlik yoki gaz zarrachalarining idish devorlariga bergan bosimi mhamma yo‘nalishda bir xil bo‘ladi. Paskal qonunining muhim qo’llanilishlaridan biri bu gidravlik pressdir. Gidravlik press. Gidravlik press o‘zaro suyuqlik o’tkazuvchi nay bilan tutashtirilgan porshenli ikkita silindrdan iborat. Kurs loyiha ishida shuningdek “Hayot faoliyati xavfsizligi va ekologiya” qisim ham ko’rib chiqilgan bo’lib, unda korxona atrof muhitini muhofazalash, atrof-muhitining meterologik sharoitlari, yuk ko’tarish va tashish ishlarida xavfsizlikni ta’minlash, yong’in haqida umumiy ma’lumotlar va uni oldini olish chora-tadbirlari, shovqin va uning inson tanasiga ta’siri, paxta tozalash zavodlarida chiqariladigan changlari va uning inson organizmiga ta’siri, texnologik uskunalarni changsizlantirish va atmosferaga chiqariladigan chiqindilarni tozalash, sanoat korxonalarini yoritish, elektr tokining inson organizmiga ta’siri va boshqa savollarga javoblar yoritilgan. Kurs loyiha ishini yozish davomida men bilmaganlarimni organdim. Bilganlarimni yanada mustahkamladim. Bu o'rganganlarim menga kelajagim uchun poydevor bolib hizmat qiladi.