O‘bekiston Respublikasi Oliy Ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat Sharqshunoslik instituti

8.1-slayd

Фуқаролик жамияти асослари

8.2. Inson faolligining asosiy mezonlari: hozirgi davrda inson, jamiyat va davlatlar o‘zaro munosabatlari
Insonning paydo bo‘lishi, uning jamiyatdagi o‘rni va mohiyati doimo ijtimoiy fanlarning muhim va bahstalab sohalaridan biri bo‘lib keldi. Aristotelning ta’kidlashicha, «inson - tabiatan (mohiyatan) ijtimoiy»¹ ekanligini ta’kidlash bilan birga, «umumiy ma’noda kimda-kim hokimiyat yuritish va bo‘ysunishga taalluqli bo‘lsa, o‘sha fuqarodir; har bir davlat tuzumida fuqaroning mohiyati o‘zgaradi. Davlat tuzumining eng yaxshi turida kimda-kim ma’naviy qadriyatlar talablariga mos hayotni nazarda tutgan holda bo‘ysunish va hokimiyat yuritishni xohlasa va unga qobil bo‘lsa, ana o‘sha fuqarodir»¹.

Insonning mohiyatini dastlabki o‘rgangan olimlardan biri Xitoydagi Konfusiy va uning izdoshlari edi. Eramizdan ilgari 298-238 yillarda yashagan Konfusiyning izdoshi bo‘lgan olim Sen-szi shunday deb yozgan edi: «Tug‘ma xususiyatlar - bu samoviy munosabatlar hosilidir. Ularga ta’lim yoki odamning o‘zini yaratuvchilik ijodi vositasida erishib bo‘lmaydi. Inson yovuz tabiatga ega. Insondagi ezgulik manfaatlar uchun orttirilgan fazilatdir. Hozirgi inson tug‘ilishidan boshlab foyda olishga intiladi. Bu shunga olib keladiki, kishilar o‘zaro raqobatlashadilar va bir-birlariga yon bermaydilar. Shuning uchun ham tarbiya yo‘li bilan inson tabiatini o‘zgartirish, yaratilgan qoidalar asosida ta’lim berib, ularni adolatlilikka va mas’uliyatlikka o‘rgatish lozim»². Ko‘rinib turibdiki, insonni jamiyatga uyushishi yoki uning jamiyat a’zosiga aylanishi va faollashuvi uchun u ma’lum darajada tashqi ta’sirga va hayotdagi ijtimoiylashuvga ehtiyoj sezadi.