O‘bekiston Respublikasi Oliy Ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat Sharqshunoslik instituti

DINLARARO BAFRIKENGLIK FOYaSI







DINLARARO BAFRIKENGLIK - xilma-xil diniy e’tišodga

ega bœlgan kishilarning bir zamin, bir Vatanda, olijanob ђoya va

niyatlar yœlida qamkor va qamjiqat bœlib yashashini anglatadi.

Šadim-šadimdan din aksariyat ma’naviy šadriyatlarni œzida

mujassam etib keladi. Milliy šadriyatlarning asrlar osha bezavol

yashab kelayotgani qam dinning ana shu tabiati bilan boђliš

Turli konfessiyalarning teng qušušliligi		Diniy e’tišod erkinligi
Turli konfessiyalarga qurmat bilan šarash		Vijdon erkinligi
		Diniy šadriyatlarni qurmatlash

Œzbekistonda yangi demokratik, fušarolik jamiyati asoslarini yaratishga kirishilgan qozirgi œtish davrida diniy baђrikenglik šanchalik muqim bœlsa, diniy baђrikenglik uchun milliy mafkura qam shunchalik muqimdir. Milliy mafkuraning yuksak ђoyalari, œz navbatida, dinning qašišiy moqiyatini jamiyat taraššiyotidagi œrnini anglab olishga yordam beradi. Diniy baђrikenglik ђoyasini tœђri tushunishga yordam berib, barcha kishilarni e’tišodidan šat’iy nazar birlashtiradi. Milliy istišlol mafkurasi kishilar ongi va šalbiga singganda diniy mutaassiblikka, ayirmachilikka qech šanday œrin šolmaydi.

Respublikamiz aqolisining milliy šiyofasi fašat Sharš emas, balki, Farb sivilizatsiyasiga mos umuminsoniy tamoyillar, islom, xristianlik va boshša dinlarga e’tišod, an’ana va urf-odatlar, rang-barang turmush tarzidan iborat ma’naviy mezonlarni œzida aks ettiradi.

Qozirgi kunga kelib respublikamiz bœyicha jami 2104 ta diniy tashkilot, shu jumladan, Œzbekiston musulmonlari idorasi, Rus pravoslav cherkovi, Toshkent va Œrta Osiyo yeparxiyasi, Yevangel xristian baptistlar cherkovlari Ittifoši, Rim katolik cherkovi, Tœliš injil xristianlar markazi, Œzbekiston bibliya jamiyati, 1906 ta masjid, 163 ta xristian cherkovi, 7 ta yaqudiylar jamoasi, 7 ta baqoiylar jamoasi, 2 ta Krishnanani anglash jamiyati va 13 ta diniy œšuv yurti (1 ta Islom masjidi, 10 madrasa va 1 ta pravoslav va 1 ta tœliš injil xristianlari seminariyasi) davlat rœyxatidan œtgan.

Œzbekistonda dunyoviylik bilan diniylik œrtasida andoza sifatida šœllash mumkin bœlgan yangi nisbatning shakllanishi natijasida dinlararo baђrikenglik va millatlararo totuvlikning ta’minlangani, šolaversa, tabarruk zaminimizning azaldan umumjaqon tamadduni markazlaridan biri bœlgani barchaga ayon.

Dunyodagi musulmon mamlakatlarini 3 guruqga bœlish mumkin:

1. 
   Islom mamlakatlari.
   
2. 
   Islom davlat dini mamlakatlari.
   
3. 
   Qušušiy demokratik musulmon davlatlari (Din davlatdan ajratilgan) Œzbekiston ana shu 3-turdagi qušušiy demokratik musulmon davlatlari šatoridan joy olgan. Davlatimiz diniy tashkilotlar bilan šuyidagi tamoyillar asosida ish olib bormošda:
   

1. Dindorlarning diniy tuyђularini qurmat šilish.

2. Diniy e’tišodlarini fušarolarning yoki ular uyushmalarining xususiy ishi deb tan olish.

3. Diniy šarashlarga amal šiluvchi fušarolarning qam, ularga amal šilmaydigan fušarolarning qam qušušlarini teng kafolatlash qamda ularni tašib šilishga yœl šœymaslik.

4. Ma’naviy tiklanish, umuminsoniy axlošiy šadriyatlarni šaror toptirish ishida turli diniy uyushmalarning imkoniyatlaridan foydalanish uchun ular bilan mulošot šilish yœllarini izlash zarurati.

5. Dindan buzђunchilik mašsadlarida foydalanishga yœl šœyib bœlmasligini e’tirof etish kabilardir.

Xulosa œrnida shuni aytish mumkinki, milliy baђrikenglik - turli millatga mansub kishilarning bir-birlarining tilini, dinini, turmush tarzi, urf-odati va an’analarini, milliy-madaniy merosini qurmat šilishni, ularning sha’ni, šadr-šimmatini, or-nomusini šadrlash oršali amalga oshadigan œziga xos ma’naviy kenglikni (baђrikenglikni) anglatadi. Milliy baђrikenglik bunga zid bœlgan, milliy manfaatga ziyon yetkazish qisobiga ta’minlanmaydi. U turli millat manfaatlarini uyђun kœrish va ta’minlash asosida mustaqkamlanib boradi.