Б У Й Р А К У С Т И Б Е З И
3
Щ
Щ
I
Я м л и m y t u / t j u r * '
t j k u j i
7-0или* бол*
t i a m t n j
o iM v
164-rasm.
1-Fetal (em brional po'stloq). 2-Doim iy (kattalarinikidek po'stloq). 3-Kapsula
B uyrak usti bezi m ag'iz m oddasi 6-7 xaftalarda hom ila qorin aorta
zonasidagi sim patik gangliylardan interrcnal tanachaga m igratsiya qilingan
neyroblast -sim patoblast hujayralaridan hosil bo'ladi.Bu hujayralar to'plam iga
“m iya sharlari”deyiladi, ular buyrak usti bezi m iya qism iga o'tib mag'iz
m oddani hosil qiladilar.
271
C haqaloqlar buyrak usti bczi to'liq shakllangan bo'lm aydi (fetal po'stloq)
to'liq shakllanishi 20-25 yoshlarga to'g'ri kcladi. Shu vaqtda po'stloq zonalari
1:9:3 m unosabatda bo'ladi. 60 yoshdan so'ng, po'stloq qism ida lipidlar
kam ayadi, koptok zonasi reduksiyalashadi. Tasm asim on zona nisbatan
kaltalashadi, glokokortikoid funksiya uzoq saqlanadi. 40 yoshlardan so'ng
m ag'iz m odda xrom affinotsitlari gipertrofiyaga uchraydi.
Po'stloq m odda rcgeneratsiyasi m igratsiya nazariyasiga ko'ra ikki
m anbadan bo'ladi.
1. K apsula ostidagi kam binal hujayralar pastki zonalarga m igratsiya
qiladi va zonalarda yangi hujayralar hosil qiladilar.
2. K optoksim on va tasm asim on zonalar orasidagi oraliq zona hujayralari
kam bial vazifani
o'taydilar, hujayralar bu
qavatdan zonalarga m igratsiya
qiladilar.
K eyingi yillarda rcgencratsion zona nazariyasi yaratildi. Unga ko'ra har
bir zonaning o'zi prolifcrativ rcgenratsiya xususiyatiga ega. Rcgncralsiya
A K TG ga bog'liq kcchadi.
D1FFUZ EN D O K R IN (APUD) T IZ IM I.
G orm on hosil qiluvchi yakka-yakka joylashgan sekretor hujayralar diffuz
endokrin tizim ini hosil qiladi. Bu tizim hujayralari (ular 50ga yaqin) a’zolarda
(endokrin va endokrin bo'lm agan) uchraydi. Eng ko'p uchraydigan joyi hazm
tizim i hisoblanadi.
Bu tizim hujayralari Pirs ta'lim otiga ko'ra, ikki m ustaqil guruhni lashkill
ctadi va ham m a hom ila varaqlaridan rivojlanadi.
I. guruh A PU D - (ingl. A m ine Precursor U ptake cug D ccarboxilation -
A PU D deyiladi) tizim hujayralari - neyroendokrin hujayralar ncyroblastlardan
taraqqiy ctadi (neyral m anba) va ncyroam in pcptid gorm onlar - gipotalam us,
gipofiz, epifiz, buyrak usti bczi m ag'iz m oddasi gorm onlari va sh.k. ishlaydi.
(bu hujayralar proam inlarni yutadi va dckarboksillaydi.
II. guruh hujayralar nerv m anbaiga cga em as
steroid va boshqa
gorm onlar ishlaydilar. (Insulin - P hujayralar, glyukagon - a hujayralar,
testeostcron - urug'dondagi Lcydig hujayralari). Bu hujayralar faoliyatini
A K TG ni stim ullaydi, nerv im pulslari ularga ta'sir etm aydi.
M avzuning klinik moxiyati. M arkaziy endokrin bezlar birgina endokrin
bezlar faoliyatini boshqarib qolm ay , balki butun endokrin tizim ni nerv tizim i
bilan bog'lab turadi. Shuning uchun bu a'zolar patologiyasi birinchidan o ’z
vazifalarini buzilishiga olib kelsa, ikkinchidan quyi endokrin tizim da
boshqaruv
buziladi.
G ipotalam usning
patologiyasi
(sham ollaganda,
zaxarlangada, toksik kasalliklar grip va boshqalarda butun organizm dagi ko'p
azolarda patologik holatlar kuzatiladi va buni gipotalam ik sindrom deyiladi va
bunda ko'p klinik bclgilar bo'ladi.
Q alqonsim on bezning tireoid gorm onlari m etabolizm ni va organizm
taraqqiyotini boshqaradi, tireokalsitonin gorm oni va qalqonsim on bezoldi
272
Do'stlaringiz bilan baham: |