O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

2
.
3.
4.
5.
6
.
Pcriost tolali qavat 
Q on tom irlari 
Tcshib o'tuvchi kanallar 
O stcotsitlar 
Folkm an kanali
suyakni tashq, tom ondan o'rab 
turad W
ckm
' 
JOylashadilar va
ustm a-ust joylashib tugaydilar P lastm k Jb
г г
ЧЭ1аГ hosil 4ilm ay,
um um iy p lastinkalardagt 
™
mkm. Tashqi
Undan tashqari suyak ustidan trchih 
u ! '
40n tom irlar o'tadi.
to'qim asi ichiga kiradi va bu tolalar tc s h i h t 'i ЬпаИ агко11а« сп tolalari suyak 
ataladi. 
Du tolalar tcshib о tuvchi 
Sharpeycv tolalari deb
O rta qavatda suyak plastinkalari ostconlar hosil qffib yotadi.
178

---

100-rasm. O steon tuzilishi. (O lilyancnko bo'yicha)
1. O steon kanali
2. O stcotsitlar
3. Suyak plastinkalari
O slconlar kom pakt suyakning struktur birligi hisoblanadi. O stconlar qon 
tom ir (G avcrsov 
kanalida 
yotuvchi) 
atrofida 
suyak plastinkalarining 
konsentrik joylashuvidan hosil bo'ladi (100-rasm )). O stconlar „orasida oraliq 
kiritm a (intcrstitsial) plastinkalar joylashadi. O s.eon kanallari bir-birlari bilan 
Folkm an kanali orqali anaslom ozlar hosil qiladi. Kanallardagi qon tomirlari 
suyak usti va diafiz bo'shlig'ida joylashgan suyak ko'm igidagi tom irlar bilan 
ham birlashadi.
E ndost diafiz bo'shlig'ini (ko'm ik yotadigan jo y ) ichki tom onidan qoplab 
yotuvchi nozik parda. Endost kollagcn tolalari ko'm ik ichiga ham kirib kctadi. 
Endost va pcriost o'rtasida lakuna - kanallar to'plam i bo'lib, bu yerda qon 
m ikrotsirkulyatsiyasi kuzatiladi.
S uyak to'qim asi vaskulyarizatsiyasi. S uyak ustidagi qon tom irlar suyakka 
osteonlarga o'tadi va undan ko'm ikka o'tib, u yerda kapilyarlar to'rini hosil 
qiladi.
S uyak to'qim asining innervatsiyasi. Pcriostda m iyclinli va m iyclinsiz 
tolalar chigali bo'ladi va chigallarning tolalari qon tom irlar orqali suyak ichiga 
va suyak ko'm igigacha yctib boradi. Suyak ustida kapsulali tanachalar ham
ko'p uchraydi.
S uyak to’qim asining rcgcncratsiyasi. Fiziologik rcgencratsiya suyak 
ustinining kam bial, ham da endost va osteon kanalim ng osteogen hujayralari 
hisobiga bo'ladi. Postravm alik rcgcncratsiyada osteogcnez ichida tog'ay 
orolchasi bo'lgan va biriktiruvchi to'qim adan hosil bo'lgan suyak qadog'idagi 
noto'g'ri osteogcnez usulida boradi.
Suvaklarnintt birikishi. O rganizm skclctini hosil bo'lishida suyaklararo 
birikishlar asosiy rol o'ynaydi.lkki suyakni birikishi xarakatsiz (sindesm ozlar, 
sim fizlar, sinxondroz, sinostozlar) yoki crkin xarakatli bo'g'im lar shaklida 
bo'ladi.
S indesm ozlar - ikki suyakning zich tolali biriktiruvchi to'qim a orqali 
birikishi. Bunga kalla suyaklarining birikishi kiradi.
179

---

1 0 1
-rasm. To'g'ri ostcogistogcncz.
Sinxondrozlar - suyaklarning log'ay to'qim asi yordam ida birikishi, bunda 
tolali tog'ay ishtirok etadi (um urtqaaro disk).
Sim fizlar - suyaklarning log'ay va biriktiruvchi to'qim asi orqali birikishi 
(qov va chanoq qism lari suyaklari).
Sinostozlar - suyaklarning biriktiruvchi to'qim asiz o'ta m ustaxkam
birikishi (chanoq suyaklarini birikishi).
Erkin bo'g'im lar kapsula bilan o'ralgan. B o'g'im lar orasida oz m iqdorda 
sinovial suyuqlik bo'ladi va u harakatning crkin kcchishini ta'miniaydi. A rtroz 
kasalliklarida, qarilikda bu suyuqlik kam ayib kctadi. Bo’g'im da sinoviotsil 
hujayralaridan tuzilgan sinovial pardalar tafovut qilinadi. Sinovial parda 
sinovial suyuqlikni ishlaydi. Sinovial pardada, fibroblastlar, m akrofaglar va 
kam diffcriallashgan hujayralar bo'ladi.