O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

NERV TIZIMI TARAQQIYOTI.
Nerv tizimi taraqqivoti quyidagi sxemada
va 139-140-rasmlarda ko'rsatilgan.
228

---

Nerv tizimida yoshga ko ra bo'ladigan o'zgarinshlar
Postnatal ontogcnczda asosan ncyronlar, ncyrogliotsillar va qon tom irlari 
o'rtasida o'zgarishlar boradi. Bola tug'ilgandan so'ng, bola nerv to'qim asida 
ncyronlar bo'linish qobiliyatini yo'qotadi. Bu bilan um um iy ncyronlar soni 
biroz kam ayadi yoki qarigan sari, ularda lipofussin kiritm alari ko'paya boradi
139-rasm. O rqa m iya taraqqiyoti.
(H om ila ko'ndalang kesim i, A.G. K norre bo'yicha, o'zgartirilgan).
I. 
N erv plastinkasi. 
II. 
N erv tam ovi 
III. 
Nerv nayi va ganglionar plastinka 
hosil bo'lishi IV. O rqa m iya va spinal gangliylar hosil bo'lishi
1. N erv tam ovi
2. N erv bolishi
3. E ktoderm a
4. X orda
5. M czoderm a
6
. G anglioz plastinka
7. N erv nayi
8
. M ezenxim a
9. O rqa m iya kurtagi
10. Spinal gangliy kurtagi
11. O rqa m iya orqa ildiz kurtagi

---

Ncrv tolalarida 2-4 yoshda m iyclinizalsiya tugaydi. C haqaloqlarda bosh 
m iya, m iyacha, po'stloq m oddasida birinchi oylarda ncyroblastlar uchrashi
mumkin. 
. 
. 
. ,
N cyronlarda regcneratsiya «hujayra ichi rcgencratsiyasi» tariqasida 
kechadi, hujayra proliferalsiyasi kuzalilm aydi, ncrv tolalari jaroxatlangan 
joyida rcparativ regcneratsiya kuzatiladi, bunda ncyrogliya va biriktiruvchi 
to'qim a o'sadi. Yaxshi 
sharoil bo ’lganda, ncrv o'qi tiklanadi va unda ncrv 
oxiri ham shakllanadi.
140-rasm. Bosh miya-yarim sharlari po'stlog'ining 
(ncyro-glio-tom ir birlashm asi) yoshga ko'ra o'zgarishlari. 
Ill, IV, V qavatlar
1. Ncyronlar
230

---

2
. G liotsitlar
3. Y ulduzsim on hujayralar
4. Piram idasim on neyronlar
5. D cndritlar va aksonlar
6
. R adial tolalar (dcndritlar)
7. Q on tom irlari
M avzuning klinik moxiyati
1. 
Spinal gangliylar organizm ning ko'p qism idan sczgi im pulslarm i orqa 
m iyaga olib kcladi. Shuning uchun uning jaroxati tashqaridan kcladigan 
sezgini pasaytirishi yoki um um an o'tkazm asligi mumkin.
O rqa m iyada ko'p ortlirilgan yoki tugm a kasalliklar uchraydi. Tug'm a 
kasalliklar ко proq nerv nayining taraqqiyoti bilan bog'liqdir. Bolalarda ko'p 
vaql orqa m iya dabbasi-churrasi uchraydi. B a’zida nerv qirralari qoshilm ay, 
nal ochiq qoladi, Undan tashqari k o ’p yuqum li kasalliklarda (yoki mustaqil 
ravishda) 
m cnm git kasalligi rivoj topadi, kasallikda ependim gliyasi ko'p 
suyuqlik (spinal suyuqligi) ishlab yuboradi va kanalda bosim orlib kctadi 
A gar 
suyuqlikning qayta surilishi yuz berm asa bu gidroolscfaliyagacha 
(m iyada suyuqlikning lo ’planishi) olib kcladi. K atta odam da spinal suyuqlik 
miqdori 140ml atrofida bo'ladi va har 4-7 soatda yangilanib turadi 
(Y.L.bikov). Bir sulkada 500m lgacha suyuqik ishlanadi. Suyuqlik tarkibida 
n atn y , xlor, kaliy clem cntlari ko'p bo'ladi. Suyuqlik ko'proq 
to ’r qavatda 
so riladi.
2. 
Bosh m iya va uning pardalari kasalliklari, sham ollashlari (enscfalitlar 
enscfalopatiyalar.araxnoidit kasalliklari) klinikada tcz-tcz uchrab turadi’ 
Bolalarda tug'm a makro va m ikrotscfaliyalar uchraydi. K eyingi yillarda virus 
kasalliklari oqibati sifatida araxnoidil kasalligi ko'p uchram oqda.

---