O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Tog'ay to'qimasining yoshga ko ra o'zgarishlari.
Yosh tog'ayda diffcrcnsiallashgan hujayralar kam bo'lib, m itotik 
bo linayotgan hujayralar uchrab turadi. 
O rganizm qariy borgan sari 
protcog lkanlar bolm ay o tg an hondroblastlar, yosh hondrotsitlar kam ayadi 
hujayralar shoplazm asida sintczga aloqador tuzilm alar - donali cndoplazm atik 
to r, O olji kom plcksi, m itoxondiylar, fcrm cntlar faolligi susayadi.
D istrofiyaga uchragan xondrotsitlam i ycm iruvchi xondroklastlar 
(m akrofaglar bir tu n bo'lib, ular suyaklardagi ostcotcoklastlarga o'xshagan 
bo ladi) paydo bo ladi. O 'lgan xondrotsitlar o'rnida am o rf m odda va kollagcn 
tolalar to planadi. A yrim xollarda hujayralararo m oddada kalsiy tuzlarining 
to plam shi yuz bcradi. N atijada tog’ay tiniqligi yo'qoladi, tog'ay zichlanib 
sm uvchi xolatga o'tib qolishi m um kin. Tog'ay m arkazlarida ovqatlanishning 
buzilishi oqibatida qon tom irlari o'sib kirib, suyak hosil bo'lish ham m um kin 
Bu tog ay kasalligi hisoblanadi.
Regeneratsiyasi. 
M c'yoriy xolatlarda fiziologik rcgcncratsiya doimiy 
turadi. Tog'ay ustidagi kam diffcrcnsiallashgan hujayralar hisobitra 
rcgcncratsiya yuz bcradi.
Tog'ay to'qim asi m ctabolizm iga ta’sir ctuvchi omillar. 
l o g ay 
to q im asid a 
kcchadigan 
m ctabolizm
jarayoniga 
m cxanik 
ta sirotlar, 
nerv-gorm onal 
om illar 
ta’sir 
etadi. 
X ondrotsitlarda 
turli 
gorm oniarga rctscptorlar mavjud. G ipofizning STG, prolaktin gorm onlari 
tog ay о sishiga, qalqonsim on bczi gorm oni xondrotsitlar diffcrcnsirovkasini 
ezlashuviga ta’sir etadi. Insulin gorm oni va jin siy tizim ga tcgishli boshqa
174

---

gorm onlar tog'ay to'qim asi m etabolizm ga m axsus ta’sir ctish qobilyatiga cga. 
M asalan cstcrogcn gorm oni xondrotsitlarda kollagcn va G A G lar sintczini 
ingibatsiya qiladi., tog'ayni tezroq qarishga sabab bo'ladi
C haqaloqlam ing biriktiruvchi lo'qim alarida asosiy m odda ko'p bo'lib, 
tolalar kam b oladi. K ollagcn tolalarda ko'ndalang chiziqlar ham yaxshi 
ifodalangan b o lm a y d i, hujayralararo m oddada suv ko'proq bo'ladi. Bolalik va 
balog'at yoshi davrlarida hujayralar faolligi ortadi, xondroroblastlarda sintctik 
jarayonlar tczlashadi.
Yosh o'tishi bilan birinchi galda G A G lar tarkibida o'zgarish scziladi, 
gialuron kislotasi kam aya borib, xondroiotin sulfatlam ing cfirlari ko'payadi, 
asosiy m odda o'tkazuvchanligi susayadi. Q on tom ir dcvorlarida alcrom aloz 
(yog li) tanachalar paydo bo'ladi. X ondroitin sulfatlam ing ko'payishi ularning 
Sa++ tuzlari bilan birikishini kuchaytiradi va ayniqsa bo'g'inlarda luzlar 
to'planishiga sabab bo'ladi. Bu jarayon yosh o'ta borgan sari va qarilik 
davrlarida kuchayib boradi. H ujayralar soni kam ayib boradi, tolalar atrofida 
tuzlam ing ko'payishi ba'zan sklcroz (kollagcnning ko'payishi) tushunchasi 
bilan birga boradi.
M u v z u n in g klitiik m o x iy a ti
m cta cpifizar tog'ayning buzilishi bolaning 
o’sishiga ta’sir ctadi, bo'g'in log'aylarining kasallanishi xarakatni chcklaydi, 
ba’zi kasalliklarda tog’aylarning suyaklanishi yuz beradi. Yoshi o ’tgan 
odam larda tog’ay toqim asida tuzlar yig'ila boshlaydi