O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

8-rasm. Elektronushlabqoluvchidetektorsxemasi: 1 – eletrodlar(anod); 2 – radiaktivmanba(Ni^63); 3- produvochniygaz; 4- gaztashuvchi; 5 – maxsulotningatmosferagachiqarilishi;

Elektronushlabqoluvchidetektorda – radiaktivnurlanishta’siriostidaionlarhosilbo‘ladi. Buionlarningelektro‘tkazuvchanligielektrodlaryordamidaaniqlanadi. RadiaktivnurlanishmanbalarisifatidaN³, N⁶³, Sr⁶⁰vaboshqalarniolinishimumkin. Ushbudetektordahammaneytralmolekulalarhamelektronlarniushlabqolaolmaydi. Buxususiyatgatarkibida (Cl, P, N₂, S, O₂) ba’zibirelementlaratomlaritarkibidabo‘lganmolekulalaryokima’lum (COOHNO₂)funksionalguruhlarbirikmalariega.


Detektorlarsignallariniyoziboluvchiqurilma
Detektorlarsignalito‘g‘ridan-to‘g‘riyokikuchaytirgichorqaliyoziboluvchiqurilma – registratorgaberiladi. Ko‘chaytirgichgakelayotgantok 10^-3 – 10^-10Aatrofidabo‘lib,unibirnechamillivoltgachakuchaytiriladi. Signallarnianiqlashdako‘proqyoziboluchiqurilma -potensiometrlarishlatiladi.


GSXdamoddalarsifatinianiqlashbosqichlari
Detektorlardanolingansignalninggazoqimixajmigayokikolonkadanajralayotganmoddaningkolonkadaushlanishvaqtigabog‘liqliginiko‘rsatuvchiegriajralishchiziqlariyokixromatogrammadebataladi.
Diagrammatasmasidagito‘g‘richiziqkolonkadano‘tayotgangazoqimitozaligini, 1-chicho‘qqikolonkadanchiqayotganyutilmaganhavoniyokieritmani, 2-,3-,4-chivahokozocho‘qqilarkolonkadanajralibchiqayotganalohidamoddalarnisignaliniko‘rsatadi.

Xromatogrammachizmasiquyidagiparametrlarbilanharakterlanadicho‘qqiyuzasi(S) yokibalandligi (h), asosi (a), cho‘qqibalandliginingyarimkengligi (½) vacho‘qqiningxromatogrammadagijoylashgano‘rni. Balandlikyokicho‘qqiyuzasikolonkadanchiqayotganmoddamiqdorigabog‘liq. CHo‘qqiningxromatogrammadagijoylashuvivauningkengligiajralishniharakterlaydi. Balandlikdebcho‘qqininguchidantoasosigachabo‘lganmasofagaaytiladi.

Cho‘qqiningyarimkengligibukonturdaginuqtalarbalandliklariningyarmidagimasofabilanbelgilanadi.
Cho‘qqibilanasosio‘rtasidajoylashganyuzagacho‘qqiyuzasideyiladivauturliusullardaelektrondetektorqo‘llab, planimetrikusulda, cho‘qqiniqirqibvaog‘irliginitortibaniqlash, Kandel-Boshusulibilan, uchburchakko‘rinishidagiusulbilano‘lchanadi.
Lekinamaliyotdaxromatografikcho‘qqiyuzasiniformulabo‘yichahisoblanadi.

GSXusulibo‘yichamoddalarniajratishimkoniyatiniuchfaktorbilanbelgilanadi: ajratishkoeffitsenti, kriteriyyokiajralishdarajasivakolonkaeffektivligi (ishunumi).

1. 
   Ajratishkoeffitsentiikkiajraluvchimoddalarushlanishxajmlariningnisbatidankelibchiqadi:
   

2. 
   Ajralishkriteriysiniquyidagiformulabilanifodalanadi.
   

Buerda ₍₁₎va ₍₂₎ moddalarxromatografikcho‘qqibalandlikningyarmidabo‘lgankenglik, V_R-birinchivaikkinchiaralashmamoddalariningushlanishxajmko‘rsatkichlariningfarqi.
Agararalashmakomponetlariajralsa, cho‘qqilarmaksimumlariorasidagimasofalcho‘qqilaryarimbalandlikdagikengliklariyig‘indisidankattabo‘ladi.
l>½(1) +½(2)
Agarcho‘qqilarmaksimumlariorasidagimasofayarimkengliklariyig‘indisigatengbo‘lsa,
l> ½(1) + ½(2)

ll