O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

E – elektromagnitnurlanishenergiyasi

h- Plankdoimiyligi 6.62510^-34 djgs
- to‘lqinsoni (chastota)
Moddalarnielektromagnitto‘lqinlarienergiyasibilannurlantirilgandayutilganenergiyaquyidagio‘zgarishlargasarflanadi:
- yadroenergetikxolatinio‘zgartiradi.
- yaqinoltitaqatlamdagielektronlargauriladi.
- valentelektronlarniqo‘zg‘otadi.
- molekulaatomlaritebranmaxarakatchastotasinio‘zgartiradi (IK – spektrlar) .
- yadrovaelektronlarspinlarinio‘zgartiradi.
SHundayqilibYAMRspektroskopiyasiyutilganradioto‘lqinvayadromagnitxolatinio‘zgartirishgasarflanganenergiyalarnio‘lchashgaasoslangan.

Magnitrezonanslarixarakterlari

Harqandayelementarzarrachaniuzukiatrofidaaylanayotganxususiymagnitlanishqobiliyatielementarmagnitya’nispinlarkvantspinsoni ( J ) sifatidako‘riladi.

Juftprotonlardanvajuftmassaqiymatliyadrolaruchunkvantspinsoninolgateng.(Masalan, ₆S¹², ₆O¹⁶kabi).Demakbundayyadrolarmagnitxususiyatigaegabo‘lmaydi (bundayyadrospinlario‘zaroediriladi).
Tokmassaqiymatlivatokprotonliyadrolaruchun (masalan, kabi) bo‘ladi, kvantspinsonlarikasrliqiymatgaegabo‘ladi.

H⁺ ,F ¹⁹ , S¹³,R ³¹laruchunJ= ¹ qiymatgateng.

₂

B¹¹ , C1³⁵uchunJ= ³gateng.

₂
Kvantspinsoni 0 danfarqqiluvchiyadrolarmagnitlixususiyatgaegavaularniYAMRspektroskopiyasiyordamidasezishmumkin.
Bundayyadrolargatashqimagnitmaydonita’sirettirilsaundamagnitdipoli, ya’nikvantsistemasiyuzagakeladi. Harqanday 2J + 1 yo‘nalishlimagnitliyadrotashqimagnitmaydoniniqabulqiladi.
J= ¹ , 2 . ¹ + 1=2
_{2 2}
turkumliprotonlarfaqatikkiyo‘nalishlispinbirtaraflamavaqarama – qarshiyo‘nalishlimagnitmaydonita’siridabo‘lishimumkin.
Tashqimagnitmaydoni (N₀) yadromagnitibilanbirxil
(paralel) yunalishda
bo‘lsa

(J= + ¹ ) kuchlanishortadiqarama – qarshiyo‘nalishdabo‘lsa,

²
(J= - ¹ ) kuchlanish (kamqiymatgaegabo‘lsa, ham) kamayadi.
²
Natijadayadroenergetikpogonalarimagnitmaydonita’siridaikkipog‘onagataqsimlanadi.
Magnitmaydonidayadroenergiyasiningikkipog‘onaoralig‘idagiBolsmantaqsimlanishisodirbo‘ladi. Pastpog‘onakamenergiyagaegabo‘ladivayadrobilanko‘proqdarajadakirishadi. Bungamonandbiryo‘nalishlimaydonta’siridan

(J= + ¹ )

²
hammavaqtqarama– qarshiyo‘nalishlimaydonta’siriganisbatan

(J= - ¹ )

²
ko‘pbo‘ladi. AmmotaqsimlanishfarqiAEqiymatikichkinabo‘ladi.
Uyxaroratidapog‘onalarnijoylanishi 0.00001 gafarqkiladi. Masalan:agaryuqoripog‘ona 1000000 yadrosaqlasapastkipog‘onada 1000010 donayadrojoylashadi. YA’nipastkipog‘onadajoylashganyadrolarsonimilionningundanbirigatengbo‘ldi. Agaranashundayyadrolarnormalsistemasigaelektromagnitto‘lqinta’sirettirilsabundayta’sirenergiyasiorasidagifarqhisobigayadrodarezonanshosilbo‘ladiya’niyadroqo‘zg‘otuvchienergiyaniqabulqilibyuqoripog‘onagasiljiydi. BoshqachaaytgandaN₀magnityo‘nalishiyadrospinlaritartibidao‘zgarishsodirbo‘ladi.
(J= + ¹ )
²
Rezonansxolatiya’niyadrolarsiljishi (yokiyadrospinlarinio‘zgarishi) ikkalapog‘onaniyadrolarbilanqoplanishitenglashgunchadavometadi. Qo‘zg‘atuvchielektromgnitmaydonita’sirito‘xtatilsa, avvalgidinamiktenglikqaytadi.
YAdrorezonansihosilqilishuchunkamqiymatlita’sirlanuvchidavometadi. Qo‘zg‘atuvchielektromagnitmaydonita’sirito‘xtatilsa, avvalgidinamiktenglikqaytadi.
YAdrorezonansihosilqilishuchunkamqiymatlita’sirlanuvchienergiyaetarlihisoblanadi.
SpinlarxolatinitaksimlanishikattaligiEta’siretuvchimagnitmaydoniquvvatigato‘g‘riproporsional.
Bundah- Plankdoimiykattaligi
 - gidromagnitnisbati (doimiykattalik)
N_o - tashqimagnitmaydoniquvvati.
E=hekanliginihisobgaolsak
Tenglama (4) yadromagnitrezonansiniasosiytenglamasisifatidaqabulqilinadi. YAdormagnitrezonansinianiqlashuchun 5mmdiametirlishishaprabilkaga (yokiampula) tekshiriluvchimoddaning 5-10% eritmasisolibmagnitmaydonigatushuriladi.
Ampulaatrofidagig‘altakquyichastataligeneratorradioto‘lqinlaridanoziqlanadi. Radioto‘lqinlariniqo‘zg‘atuvchienergiyasitaqsimlanishenergiyasiAEto‘g‘rikelgandag‘altakniqo‘zg‘atuvchitokyadrolarsistemasiningenergiyayutishihisobigakamayadi. YUtilganenergiyasonirezonanslanganyadrolarsonigaproporsionaldirgeneratorningqo‘zg‘atuvchiradioto‘lqinlarniyutilganenergiyasigeneratorchastotalariningkeyingio‘zgarishiBilanto‘xtaydi. Energiyaningyutilishini, ya’niqo‘zg‘atuvchig‘altakdagitokningo‘zgarishiniaftomatik (yoziboluvchiqurilma) yordamidaqabulqilinadi. SHundayqilib, yadromagnitrezonansinispektrometridaorganikyokianorganikmalekulalarprotonlarisignaliyoziladi.

YAMRspektri 4 taparametribilanxarakterlanadi.

1. 
   Abssisso‘qidasignal (pik) xolati.
   
2. 
   signalsoni.
   
3. 
   signallarintensivligi.
   
4. 
   signallariningtaqsimlanishi.