O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Usulningqo‘llanilishdoirasivauningafzalliklari

Asosiyafzalliklari.1.Ishlatilishdoirasijudakeng. Agartekshiriluvchimoddayorug‘likni, kuchsizyutsa, unitegishlireaktivqo‘shib, yorug‘liknikuchliyutadiganmoddagaaylantirishmumkin.
2. Turlireagentlarniqo‘llashbilanuningsezgirliginioshirishmumkin. Ayniqsabuusulbilanturlimoddalarni (qoldiq) yuqlarinianiqlashmumkin.
3. Buusulbilananiqlashjudatezolibboriladi, chunkibuusultitrlanganeritmadanqo‘shmasdanbajariladivaengoxirgio‘lchashoperatsiyasijudahamsodda. Bundantashqario‘tkaziladiganajratishsoniniqisqartirishyokioldiniolishmumkin, chunkixalaqitqiluvchiionlarniyo‘qotishuchunanalitikkimyodaishlatiladiganbarchausullardan (reaktivtanlash, oksidlanish-qaytarilish, ph--muhitinizarursharoitgakeltirish, komplekslarhosilqilish, organikerituvchilarniishlatish) foydalanishmumkin
4. Tekshiriluvchieritmabarchaxalaqitqiluvchimoddalarsaqlaganeritmabilan (nazorattajribasi) solishtirishmumkin, bundantashqari, ko‘pinchakeraklimoddanianiqlashniboshqanuryutuvchimoddalarishtirokidaolibborishmumkin.
Moddalarningnuryutishivanuro‘tkazishiningxarakterivaqiymatitekshiriluvchimoddaningtabiatigavaeritmadagikonsentratsiyasigabog‘liqbo‘ladi.
Murakkabtarkibdagimolekulalareritmalarinianiqbirto‘lqinuzunligidanuryutishxususiyatiniko‘rsatkichima’lumqiyinchiliklarkeltiradi. Shuninguchunamaliyolibboriladigannatijalaryordamidabirorbirxulosagaegabo‘lishimumkin. Ma’lumto‘lqinuzunligidamurakkabmoddaeritmasininuryutishiuningkimyoviytuzilishigabog‘liqdir, undatashqielektronorbitallarinikimyoviybog‘larnihosilqilishigaasoslangan. Shundanko‘rinibturibdikiorganikmolekulalarningspektralxususiyatitarkibidagiquyidagielektronbog‘larnihosilbo‘lishigabirxilbog‘larnihosilqilishi,  - elektronbog‘larni, qo‘shbog‘larnihosilqilishi -  - elektronbog‘larnivamolekulalardaazot, kislorodelementinisaqlaganlarerkinelektronparlariniyokin – elektronlariishtirokidabo‘lishikuzatiladi. Bundayharxilelektronlarningo‘zgarishinatijasida, harxilspektralxususiyatgaegabo‘lganxolatlarnikuzatishmumkin. Ulardantashqarispektrlarninghosilbo‘lishidaqo‘llanilganorganikerituvchilarningxususiyatlarigahambog‘liqdir.
Moddaeritmalariningma’lumspektrdanuryutishimoddamolekulasidaaniqatomlarningmavjudligigabog‘liqdir.
Ranghosilqiluvchiguruxmoddalarininuryutishiko‘zgako‘rinadiganspektroralig‘idabo‘lib, ularnixromaformlardebyuritiladi. Quyidagijadvaldaxromaforhosilquluvchigurux, ularninuryutishoralig‘ivashuguruxgato‘g‘rikeladiganyuqorinuretishoralig‘ito‘g‘risidama’lumotlarkeltirilgan.

Xromaforguruxi	formulasi	Modda	Erituvchi	max,nm	
karbonil	>S=O	atseton	spirt	270,0	15,8
karbonil	>S=O	atsetaldegat	spirt	293,4	11,8
karboksil	-SOON	Sirkakis-si	Tozasuv	204,0	60,0
etilen	-S=S-	Etilen	Tozasuv	193,0	10.10^3
azometin	>S=N-	atsetoksim	Tozasuv	190,0	5.10^3
nitroza	-N=O	Nitrozo-butan	efir	665,0	20
nitrit	-O-N=O	Oktilnitrit	geksan	230,0	2,2.10^3
benzol	S6N6	oktilnitrit	geksan	255,0	230
nitrat	-O-NO2	etilnitrat	dioksan	270,0	12

Yuqorida keltirilganjadvaldagima’lumotlarmoddamolekulasidagiguruxlaryordmidama’lumaniqlikdagispektralnuryutishxususiyatitadiqlabolishgayordamberadi. Ayrimxolatlardabundayxromoformguruxibilanbirqatordauningtasrkibidabo‘lganaktivatomlarishtirokidao‘zixechqandaynuryutishxususiyatigaegabo‘lmagan, lekinxromoformguruxiishtirokidagiranghosilbo‘lishivanurningintensivliginioshirishdaxizmatqiladi.

SN₃

Bundayguruxlarga (-NN₂; N; -ON; -O-SN₃)
SN₃