O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

18- LABORATORIYAMASHG`ULOTI. YUPQAQATLAMXROMATOGRAFIYAUSULININGMOHIYATIYUQXUSULIUCHUNPLASTINKATAYYORLASH.
Laboratoriyamashg‘ulotining rejasi
1.Yupqa qatlam xromatografiya usulining mohiyat va usuli haqida ma’lumot.
2.Yupqaqatlamsorbentliplastinkalartayyorlash. Aktivlikdarajalarinioshirishvaaktivliginianiqlashsharoitlarinitaxlilqilish.
Mashg’ulotmaqsadi:Laboratoriya mashg‘ulotida talabalarni Yupqa qatlam xromatografiyausulinidorimoddalartahlilidaqo‘llashnio‘rganish.
Laboratoriya mashg’ulotini bajarish davridakutilayotgan natijalar:
Talabalarni yupqaqatlamxromatografiyasidaqo‘llaniladigansorbentlar, ulargaqo‘yiladigantalablar, sorbentlarniyotqo‘shimchalardantozalash, ularniaktivlikdarajalarinioshirishvaaktivliginianiqlashsharoitlarinitaxlilqilish.
Laboratoriya mashg`ulotlarini o`tkazish uchun zarur asbob-uskunalar:Darslik, ma’ruzamatni, o‘quvqo‘llanmalar,xromatografik plastinkalar, kolonka, qozg’aluvchi fazalar, chizg’ich, purkagich, UB-lampa, turli ochuvchi reagentlar, voronka, probirkalar, reaktivlar, ko‘rgazmalimateriallarlar, skotch, qog‘oz
Laboratoriya jihozlari : Maxsus laboratoriya vositalari bilan jixozlangan xona


YUpqaqatlamlixromatografikusullaridaqo‘llaniladigansorbentlarvaularnitayyorlash. YOpishtirilmaganvayopishtirilganyupqaqatlamliplastinkalartayyorlash, quritish, aktivlashvasaqlash.
Maqsadi - YUpqaqatlamxromatografiyasidaqo‘llaniladigansorbentlar, ulargaqo‘yiladigantalablar, sorbentlarniyotqo‘shimchalardantozalash, ularniaktivlikdarajalarinioshirishvaaktivliginianiqlashsharoitlarinitaxlilqilish.
Plastinkalarnisorbento‘tkazishuchuntayyorlash.
YOpishtirilmaganyupqaqatlamliplastinkalarnitayyorlash, uniqulayliklarivakamchiliklaribilantanishtirish.
YOpishtirilganplastinkalartayyorlashuchunsorbentgaqo‘shilishimumkinbo‘lganbiriktiruvchimoddalar, ularnitozalashvatayyorlashnio‘zlashtirish.
YOpishtirilganplastinkalartayyorlashuchunsorbent, yopishtiruvchiaralashmasivasuvtarkiblimassatayyorlabuni, plastinkayuzasigao‘tkazish, tekislash, quritish, aktivlashvasaqlashnio‘zlashtirish.
Sorbentlar
Aralashmamoddalarningyupqaqatlamxromatografiya (YUQX) usulibilanajratibolishniasosiyfaktorlaridanbirisorbentlarningto‘g‘ritanlashdir. Sorbentadsorbsiyani, ionalmashinishini, qo‘zg‘aluvchifazanixarakatlanishinita’minlashivamolekulyarelakvazifasinibajarishimumkin. Xromatografikjarayonniqo‘yilgantalabgaqarab, mossorbenttanlanadi.
Amaliyotdasorbentlarnitanlashdaulardaajraladiganmoddalarxarakterigaahamiyatberiladi. Avvaligaxromatografikajraladiganmoddaningerituvchilardaeruvchanlikxususiyatianiqlanadi. YA’nimoddaninggidrofilyokigidrofobxossalarigae’tiborberiladi, xamdafunksionalguruxlarningtabiatigaaxamiyatberiladi.
SHundankeyinularnikislotali, neytralvaamfoterlixususiyatigaegaligianiqlanadi. Nihoyatsorbentmoddabilankimyoviybog‘hosilqilaolishivasorbentxamdabog‘lovchimateriallarta’siridakimyoviybog‘larningo‘zgarishitekshiriladi.
YUQXusulidasorbentsifatidasilikagel, alyuminiyoksidi, sellyulozayokiturlixilyuqoriadsorbsionxususiyatgavapastsig‘imgaegabo‘lganboshadsorbentmoddalarolinadi.
AdsorbsionYUQXsiuchunbarchama’lumbo‘lgansilikagelmarkalaridanengyaxshisiKSKhisoblanadi. Bumarkaplastinkadamustahkamyopishqoqqavathosilqiladi. Talabbo‘yichachegaralanganyuzasi 338-650 m²/g, hajmi 1,19 - 0,76 sm³ /gbo‘lishikerak. YUQXuchunzarrachalarningo‘lchami 0,1-0,07mmbo‘lishikerak. Plastinkagao‘tkazishuchunsilikagelsuvda, etilspirtidayokiboshqamaxsustarkiblisuyuqlikda 1:2 nisbatdaaralashtiriladi. Plastinkadagiqatlamqalinligi 250mmkbo‘lishitalabqilinadi