O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

V_ch - V_s
K = ------------
V_t - V_s
K - moddaniajratibolishdagiengqulaykattalik.
Bundakolonkanito‘ldirilgangelzichligio‘rnigaqo‘zg‘aluvchifazasifatidafoydalanganerituvchiningxususiyatiaxamiyatgaolingan. Bukoeffitsentorqaliqo‘zg‘almasvaqo‘zg‘aluvchifazalarningxususiyatlarinianiqlashmumkin.
Kqiymatigaasoslanibmoddalarniajralibchiqish V_sqiymatinianiqlashmumkin.V_s = V_ch- V_ch= (K-K). (V_t-V_c).
SHtrixlarikkitamoddanixromatografikajralishitushiniladi.


Gellarvaerituvchilarnitanlash.
Gellaryumshoq, yarimqattiqvaqattiqgellargabo‘linadi. Ularningxarbirigidrofilvagidrofob, bo‘lishlarimumkin. YUmshoqgellar. . Buturgellaryuqorimolekulyarorganikbirikmalarbo‘lib, kamsonliyonboshbog‘lardaniborat. Bundaygellarko‘pmiqdordaerituvchinishimibshishadivao‘ziningasosiyxajminioshiradi. Ularningg‘ovakligishimilganerituvchixajmigato‘g‘riproporsionalxolda ( birnechabarobarxajmda) ortadi. Natijadayumshoqgelxajmiortishixisobiga, gelningo‘zideformatsiyalanadi. YUmshoqgellar . kichikmolekulalimoddalarnikamoqimtezligidaajratishuchunqo‘llaniladi. YUmshoqgellarko‘proqyupqaqatlamxromatografiyasidakengqo‘llaniladi. Gidrofilgellargasefadeksyokidekstrinligellarkirib, ularda -O-SN₂SN(ON)SN₂-Otipdagibirikishbog‘larivodorodlibog‘larxususiyatigaega. (poliakrilamidgelivakraxmal).
Organikerituvchilarbilanishlangandagidrofilsefrodeksigaoksipropilguruxikiritilibolinganlipofilsefadeksiishlatiladi. YUmshoqgellaryuqorieffektivlikkaega. YUmshoqgellardaxromatografiyalashniodatdagel-filtrlashdebnomlanadi.


YArimqattiqgellar.
Bundaygellarpolimerlanibolinadi. Ularyuqorio‘tkazuvchanliknitaminlaydivag‘ovako‘lchamlarigabog‘liqbo‘lmagano‘rtachaxajmgaega. YArimqattiqgellarbo‘ktirilgandao‘zxajminisezilarsiz ( 1,1 - 1,8 barobar) oshiradi, yarimqattiqgellarbosimgachidamlivadeformatsiyalanmaydi.Ulargidrofobgellarxisoblanadi. YArimqattiqgellarnigidrofilliginioshirishularningkimyoviyyokifizikxususiyatlarinio‘zgartirishevazigabajariladi, masalan: sulfirlashkabi.
Asosanstirolvadivinilbenzolnisopolimerlanishimaxsulotlariyarimqattiqgellarbo‘lib, stirogellardebyuritiladi. Polivinilatsetatligellarxamyarimqattiqgellargakiradi.
Qattiqgellar.
Bulargasilikagelvag‘ovaklishishakiradi. G‘ovaklishishagelbo‘lmasaxamgelo‘rnidaishlatiladi. Qattiqgelg‘ovaklaridoimiybo‘ladivaxarqandaysharoitdaxamo‘zxajminio‘zgartirmaydivayuqorio‘tkazuvchanligininamayonqiladi. Ulargidrofilvaliofillikninamoyonqiladi. Silikatlaro‘zlaridagidroksilguruxlarinisaqlashiqattiqgellarningkamchiligixisoblanadi. Ikkinchikamchiligiularningyumshoqvayarimqattiqgellarganisbatankattayuviluvchanlikkaegaligidir.Qattiqgelsifatidaodatdag‘ovaklisilikagel (porasil), nazoratqilinuvchig‘ovaklishishavabirxilo‘lchamlig‘ovaklisintetikkremnezem (aerosilikagellar) qo‘llaniladi.