O ’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta mahsus ta’lim Vazirligi Sog’liqni saqlash vazirligi Andijon davlat tibbiyot instituti

Suvli ajratmalarning afzalliklari:
1) juda keng tarqalgan dori shakli;
2) tayyorlanishi oddiy;
3) ajratuvchisi arzon;
4) kompleks moddalarni eritadi;
5) oson dozalarga bo’linadi;
6) saqlash uchun kulay;
7) murakkab jihozlash materiallarini talab etmaydi;
Kamchiliklari:
1) bu dori shaklini saqlash muddati kam bo’lib, 2 sutkadir;
2) tez buzilib qoladi;
3) dorixonadan standart bo’lmagan dori chiqariladi;
4) tayyorlash jarayoni ko’p vaqtni oladi.
Suvli ajratmalarni tayyorlaganda standart xom ashyolar, maydalik darajalari NTX va DF talablariga javob beradigan bo’lishi kerak.
Ajratmalarni suvli ajratmaning hajmiga qarab tanlash zarur.
Damlama va qaynatmalarga dorixat yozilishi. Odatda damlama va qaynatmalar uchun shifokor dorixatda faqat xom ashyo miqdori va ajratma miqdorini ko’rsatadi. 
Shilimshiqlarda yuqori qovushqoqlik bo’kuvchanlik va boshqa YUMBni xususiyatlari namoyon bo’ladi. Ularni xuqnalar (klizmalar) tarkibida, stabilizator va emulgatorlar sifatida ishlatiladi. SHilimshiqlar tayyorlash uchun turli xil o’simlik xom ashyolaridan foydalaniladi. (Gulxayri ildizi, salep tuganagi, zig’ir urug’i, bexi urug’i). Ularni tayyorlash usullari o’simlik xom ashyosini gistologik tuzilishi va uni kimyoviy tarkibini hisobga olgan holda tanlanadi.
Suvli ajratmalarni ekstrakt (konsentrat)dan tayyorlanganda uni miqdorini o’simlik miqdoridek qilib olish kerak .
4.Damlama va qaynatmalarni olish uchun ishlatiladigan suv miqdori ta’sir etuvchi moddalarni to’liq ravishda olishga imkon berishi zarur.
5. Muxitning ta’siri.
6. Vaqt rejimi.
7. Xom ashyo standartligi.
Standart konsentratsiyaga ega bo’lmagan suvli ajratma mahsulotlarning nisbatlari:
Oddiy archa qubbalari 1:5
Devyasil ildizi 1:12,5
Ayiqtovon briketi 1:20
Sano bargi va tirnoqgul guli briketi 1:25
Jo’ka gullari 1:28,5
YAlpiz bargi briketi 1:40
Do’lana guli briketi 1:50
Suv shimish koeffitsienti
Xom ashyodan damlama yoki qaynatma tayyorlash uchun kerak bo’lgan suvning miqdori turlicha olinishi mumkin. Masalan:
Rp.: Infusi rhizomatis cum radicibus Valerianae 6,0—120,0
D.S. 1 osh qoshiqdan 3 marta ichilsin.
Xom ashyodan dorixatda ko’rsatilgan miqdordagicha suv solib, ajratma olinib, berilgan hajmgacha suv bilan etkaziladi. Bunda yana suv qo’shishimizning sababi shuki, suvning bir qismi xom ashyoda ushlanib qoladi. Lekin suv qo’shish bilan biz olingan ajratmani suyultirgan bo’lamiz. SHuning uchun ana shu xom ashyoda ushlanib qoladigan suvni ham oldindan hisoblab tavsiya qilinadi. Suvning ko’shimcha miqdori damlama va qaynatmalar tarkibidagi ta’sir etuvchi modda miqdorini ancha ko’paytiradi. Tutib qilinadigan suv miqdori o’sha xom ashyoning morfologik va anatomik xususiyatlariga va xom ashyoning maydalik darajasiga bog’liq. XI DF da turli o’simliklar xom ashyosi uchun suv shimish koeffitsienti keltirilgan. Agar o’simliklar xom ashyosi uchun suv shimish koeffitsienti berilmagan bo’lsa, u holda barg, gul o’tlar uchun —2,0, po’stlok, ildiz, poya uchun —1,5 va meva urug’lar uchun —0,5 deb olinadi.

10-jadval