|
2 Kiersten F.Latham. Foundations o f Museum studies: evolving system o f
knowledge. 2014. USA. 8 p.
3
Muzeums 101. Mark Walhimer. P rinted in the U nited States o f America.
2015. 7 p.
4
Kiersten F.Latham. Foundations o f Museum studies: evolving system o f
knowledge. 2014. USA. 12 p.
tashabbusi bilan Parijda asosan IKOM (International Council o f Muse
ums) nomi bilan mashhur b o ig a n Muzeylar Xalqaro Tashkiloti tuzildi.
XX asr oxiriga kelib, IKOM imkoniyati chegaralangan odamlarga
ko‘proq e ’tibor qarata boshladi. 1988-yilda Fransiyada YUNESKO
fondi bilan hamkorlikda «Muzey va nogironlar» mavzusida birinchi
xalqaro konferensiya uyushtirildi. Unda imkoniyatlari chegaralangan
tomoshabinlar uchun alohida muzeyda nogironlar aravachasida be-
malol yurish uchun zallar, yuqori qavatlarga ko‘tarilish uchun passa-
jirlar lifti, maxsus tayyorlangan xodimlar turli nuqsonlari bor odam
larga, y a’ni karlar va eshitish qobiliyati past b o ig a n tomoshabinlarga
belgilar va harakatlar orqali ekskursiyalar o ‘tishi, ko‘rlar uchun pred-
metlami his qilishni qo‘llash hamda Brayl shriftida axborotni taqdim
etish va shunga o ‘xshash qator qulayliklar yaratish ko‘zda tutilgan.
1977-yilda Moskva shahrida o ‘tgan IKOM Bosh Assambleyasida
Xalqaro muzeylar kunini nishonlash to ‘g ‘risida qaror qabul qilinadi.
Qarorga muvofiq, 1977-yil 18-maydan buyon haryili Xalqaro muzey
lar kuni nishonlanib, shu kuni butun jahonda muzey va galereyalarga
kirish bepul b o ia d i5. Bayram tadbirlari bir kun yoki bir haftagacha
davom etishi mumkin. Avvalambor, ulaming nuqtayi nazari quyidagi
mohiyatga mos b o ‘lishi kerak: “Muzeylar insonlar o ‘rtasida tinchlik
va hamkorlik, madaniyatni boyitish va hamjihatlikning rivojlanishida
eng muhim madaniy aloqa vositasidir”.
Ushbu kunda barcha muzeylar bayramning bosh mavzusi bilan
bog‘liq tadbirlami amalga oshiradilar. Xalqaro muzeylar kuni muzey
xodimlarining doimiy tomoshabinlari bilan noana’naviy muhitda
uchrashishlariga va yangi auditoriyani jalb qilish uchun ajoyib im-
koniyatlami yaratadi. Buning natijasida muzeylar jam iyat hayotida
o ‘z o ‘rinlariga ega bo‘ladilar.
1992-yilda ilk bor Xalqaro muzeylar kuniga “Muzeylar va atrof-
muhit” nomli umumiy mavzu taklif etildi. 1997-yilda birinchi marta
5
Ключевые понятия музеологии / Сост. Andre Desvallees и Francois
Mairesse. - И К О М России, 2012. - 105 с.
Xalqaro muzeylar kunida madaniy merosni noqonuniy aylanmasiga
qarshi kurashishga bag‘ishlangan rasmiy poster yaratildi6.
1997-yilda Madaniyat va sport ishlari vazirligi, Fanlar akademi-
yasi, YUNESKO ishlari bo‘yicha 0 ‘zbekiston Respublikasi Milliy
komissiyasi hamda muzey xodimlarining hamkorlikda olib borgan
faoliyatlari natijasida 0 ‘zbekiston muzeylar Kengashi tuzildi va u
1997- yil 17-iyunda YUNESKO tarkibida faoliyat yuritadigan Xalq
aro muzeylar Kengashining Ijroiya qo‘mitasi tomonidan Xalqaro
muzeylar hamjamiyatining teng huquqli a ’zosiga aylandi.
Muzeylarni
qoilab-quvvatlash
Respublika
“0 ‘zbekmuzey”
jam g‘armasiga, 0 ‘zbekiston muzeylar Kengashining Xalqaro muzey
lar Kengashi IKOMga a ’zo bo‘lganligi hisobga olinib, 0 ‘zbekiston
muzeylari jamoatchilik Kengashiga har taraflama yordam ko‘rsatish
vazifasi yuklatilgan7.
Asosan, muzey jamiyatga xizmat qilishi va uning rivojlanishiga
yordam berishi kerak, degan m a’no qabul qilingan.
Xorijiy mutaxassislar fikricha, muzey - favqulodda ancha murak-
kab tushuncha bo‘lib, unga tugal, munozarasiz va hammani qanoat-
lantiradigan ta’rifni berish qiyin.
Ko‘pgina davlatlar qonunchilik yoki o ‘zlarining milliy tashkilot-
lari doirasida muzey tushunchasini o ‘matishgan. 0 ‘zbekiston Res-
publikasining “ Muzeylar to‘g ‘risida”gi Qonunida muzeyga quyi-
dagicha ta’rif berilgan: “Muzey - muzey ashyolari va muzey kollek-
siyalarini saqlash, o ‘rganish hamda ommaga namoyish etish uchun
mulkdor tomonidan tashkil etilgan doimiy faoliyat yurituvchi notijo-
rat madaniyat muassasasi”8.
6
http://www.icom.museum/imd2012
10 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 1998-yil 5-martda
“M uzeylar faoliyatini qo'llab-quvvatlash masalalari t o ‘g ‘risid a ”gi Qarori. / /
Xalq so ‘zi, 1998-yil 6-mart.
8
0 ‘zbekiston
Respublikasining
“M uzeylar
t o ‘g ‘risid a ”gi
Qonuni,
O 'zbekiston Respublikasi qonurt hujjatlari to'plami, 2008-y., 37-38-son,
364-modda.
Bugungi kunda kengroq tan olingan professional muzey tushun-
chasi M uzeylar Xalqaro kengashi (IKOM)ning 2007-yilda qabul
qilingan Nizomiga binoan: “Muzey - bu inson va atrof-muhitning
moddiy va nomoddiy dalillarini ta ’lim va m a’naviy hordiq chiqarish
maqsadlarida to ‘plash, saqlash, tadqiqot va targ‘ibot qiluvchi ham-
da omma uchun ochiq b o ig a n , jam iyat va uning taraqqiyoti uchun
doimiy asosda faoliyat yurituvchi notijorat muassasa”. Bundan 30 yil
oldin tasdiqlangan ta ’rifda esa: “Muzey - bu inson va atrof-muhitning
moddiy dalillarini ta iim va m a’naviy xordiq chiqarish maqsadlarida
to ‘plash, saqlash, tadqiqot va ta rg ib o t qiluvchi hamda omma uchun
ochiq bo igan, jamiyat va uning taraqqiyoti uchun doimiy asosda faoli
yat yurituvchi notijorat muassasa” (IKOM, Nizom, 1974)9.
Ushbu muzeyga berilgan ikki ta’rif o ‘rtasida bir qarashda farqini
anglash qiyin. 2007-yilda tasdiqlangan Nizomdagi ta ’rifga “nomod
diy meros” tushunchasi qo‘shilgan. Nomoddiy madaniy meros tus-
hunchasi urf-odatlami, o ‘ziga xoslikni ifodalash shakllari, bilimlar
va ko‘nikmalami, shuningdek, ular bilan b o g iiq jihozlar, predmetlar,
artefaktlar va madaniy makonlami aks ettiradi, ular esa, o ‘z navba-
tida, hamjamiyatlar, guruhlar, alohida holatlarda muayyan shaxs
madaniy merosining bir qismi sifatida tan olinganligini anglatadi.
Avloddan avlodga o ‘tib kelayotgan bunday nomoddiy madaniy me
ros doimo muayyan hamjamiyatlar va guruhlar tomonidan ulaming
atrof-muhitga, tabiatga va o ‘z tarixiga b o g iiq holda yaratiladi va bu
ularda o ‘ziga xoslikni, vorislik tuyg‘usini shakllantiradi hamda shu
bilan insoniyat ijodini va madaniy turli-tumanlikning hurmat qilini-
shiga ko‘maklashadi10.
9
К лючевые понятия музеологии / Сост. Andre Desvallees и Francois
Mairesse.
-
ИК О М России. 2012. - 105 с.
1 0
Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish bo ‘yicha xalqaro konvensiya
(15-oktyabr, 2003 yil). YUNESKO xalqaro m e ’yoriy hujjatlari./ О ‘zbekcha
nashrining m a ’sul muharriri L.Saidova./-Т.:
" .
A dolat”, 2004,298 b.
Do'stlaringiz bilan baham: |
