O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


  Abdurauf  Fitrat  1884-yiIda  Buxoroda  tug'ilgan.  Boshlang‘ich  m a’lumotni  diniy



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet331/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   327   328   329   330   331   332   333   334   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

1  Abdurauf  Fitrat  1884-yiIda  Buxoroda  tug'ilgan.  Boshlang‘ich  m a’lumotni  diniy 

maktabda  olgan.  Mirarab  madrasasida  o'qigan.  1909—1913-yilIarda  Turkiyaning 

Istanbul  shahrida  saboq  olgan.  1917-yiIdan  e ’tiboran  yosh  buxoroliklar  partiyasi 

markaziy  qo‘mitasining  sarkotibi  bo'lgan.  1921-yilda  Buxoroga  kelgan.  1923—1924- 

yiliarda  Moskvadagi  Sharq  tillari  institutida  ilm iy  xodim  b o‘lib  ishlagan.  Shu 

yillarda  professorlik  unvoniga  ega  bo'lgan.  Moskvadan  qaytgach,  Buxoro,  Samar- 

qand,  Toshkent  universitetlarida  dars  bergan.  0 ‘zbekiston  Davlat  ilmiy  tadqiqot 

institutida,  Til  va  adabiyot  institutida,  0 ‘zbekiston  Fanlar  akademiyasida  ishla­

gan.  1938-yilda  millatchi,  xalq  dushmani  deb  sho‘ro  hokimiyati  tom onidan  otib 

o'ldirilgan.

325



olijanob  vazifani  davlat  tizimini  isloh  qilish,  uni  qayta  qurish 

orqali  amalga  oshirish  mumkin,  deb  o'ylardilar.  Xususan,  yosh 

buxoroliklar jamiyat  hayotini  insonparvarlashtirishning  eng  muhim 

sharti  davlatni  isloh  qilish  deb  bilardilar.  Shuning  uchun  ham, 

yosh  buxoroliklar  Buxoro  amiri  Sayid  Olimxonni  davlatni  is­

loh  qilish,  uni  qayta  qurishga  chaqirdilar.

Abdurauf  Fitratning  fikriga  ko‘ra,  davlat  tizimini  isloh  qi­

lish  uchun,  eng  awalo,  fuqarolar  ongi  va  faoliyatiga  mus- 

tahkam  o‘rnashib  olgan  mol-dunyoga  hirs  qo'yish,  uning  cho'risi 

bo'lish  kayfiyatlariga  zarba  berish  zarur.  Foyda  ketidan  quvish 

psixologiyasining  salbiy  oqibatlarini  fosh  etish  darkor.  Bunday 

holatni  uning  1920-yilda  yozgan  «Chin  sevish»  asaridan  darhol 

bilib  olish  mumkin.  Ushbu  asarda  mol-dunyo  to ‘plashga  hirs 

qo'yish,  pul-u  oltinga  sajda  qilishning  ortib  borishi  bilan  odam- 

larda  mehr-oqibat  kamayib  borayotganligi  badiiy  bo‘yoqlar  yor­

damida  tasvirlab  berilgan.

Abdurauf  Fitrat  davlat  tizimini  isloh  qilish,  uni  qayta  qu­

rish  jarayonini  jadallashtirmoq  uchun  fuqarolarda  mustaqil  fikr­

lash  malakalarini  shakllantirish  lozim,  deb  hisoblaydi.  Bunday 

g‘oya  uning  «Shaytonning  Tangriga  isyoni»  (1924)  dramasida  o‘z 

ifodasini  topadi.  Shuning  uchun  ham  ushbu  she’riy  dramani 

olmon  tiliga  tarjima  qilgan,  uni  alohida  risola  qilib  chop  etiigan 

professor  Ingeborg  Boldauf  asarni  ekzistensializmning  namuna- 

si,  deb  baholaydi.  Xozirgi  zamonning  fitratshunos  o‘zbek  tad- 

qiqotchilari  (masalan,  N.To'raqulov)  ushbu  asami  Dantening 

«Ilohiy  komediya»siga  tenglashtirmoqdalar.

Shunday  qilib,  XX  asrning  ikkinchi  yarmida  0 ‘rta  Osiyoda 

shakllangan  ma’rifatparvarlik,  XX  asrning  boshida  asta-sekin  rivoj- 

lanib,  yirik  ijtimoiy-siyosiy,  madaniy-ma’rifiy  harakatga  aylandi. 

Jadidchilik  harakatining  g'oyaviy-nazariy  asoslarini  jadidizm  tashkil 

etar  edi.  Jadidizm  o‘tgan  asrning  boshida  milliy-ozodlik,  milliy- 

istiqlolga  chorlovchi  yirik  g'oyaviy-nazariy  qarashlar  va  uni  amalga 

oshirish  yo'llari,  uslublari  va  usullarini  o'zida  mujassamlashtir- 

gan  yaxlit  ta ’lim ot  darajasiga  ko'tarildi.  Ushbu  qudratli 

ta ’limotning  asosiy  maqsadi  —  inson  taqdiri  edi.  ^turkiston 

fuqarolarini  zulm  va  zo'rlikdan,  ijtimoiy  adolatsizlik  va  tengsiz- 

likdan,  m adaniy-m a’naviy  tanazzuldan,  Chor  Rossiyasining 

kolonial  istibdodidan  qutqarish,  ozod-farovon  hayot  qurish, 

boshqacha  aytganimizda,  insonparvar,  demokratik  jamiyat  qurishga 

qaratilgan  edi.

326




Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   327   328   329   330   331   332   333   334   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish