O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

m aoyish  va-I  xurub»  kabi  asarlarida  bayon  etilgan.

150

---

holatlar,  bo‘laklar  orasida  uyg‘unlik  vujudga  kelsa  sodir  bo‘ladi. 

Bunday  paytda  inson  turli  olijanob  ishlarni  qiladi,  go‘zal  xulq- 

atvor  sohibi  bo‘ladi.  Inson  ichki  dunyosining  holatlari  orasidagi 

muvozanat  buzilsa,  u  doim  razil  ishlarni,  xunuk  harakatlarni 

qilishga  odatlanadi.

«Baxt-saodatga  erishish  haqida»gi  risolasi  inson  g‘oyaviy-ax- 

loqiy,  professional  fazilatlari,  xislatlari,  intellektual  salohiyatini 

ifodalovchi  mezonlarni  («fikriy  fazilat»,  «fikriy  quwat»)  aniq­

lab  berdi.  Insonning  intellektual  quwatini  shakllantirishda  ta’lim- 

tarbiyaning  ahamiyatini  ifodalovchi  fikr-mulohazalari  Forobiy 

o‘rta  asrning  mashhur  insonshunos  olimi  ekanligidan  dalolat 

beradi.

Shialik,  xususan,  qarmatlik  g'oyalari  ta’sirida  fikr-mulohaza 

yuritgan  mashhur  shoir  Abu  Abdullo  Rudakiy1  insonning  baxt- 

saodatga  erishish  yo‘llarini  izladi.  Baxt-saodatga  erishishning  muhim 

yo‘li  —  axloqiy  poklik,  deb  tushuntirdi.  Uning  fikriga  ko‘ra, 

insonning  axloqiy  pokligi,  eng  awalo,  bilim,  ilm  bilan  qo‘lga 

kiritiladi.  Inson  to ‘la  baxt-saodatli  bo‘lmog‘i  uchun  unga  to‘rt 

narsa:  sog‘liq,  yaxshi  odob,  yaxshi  nom  va  aql  kerak.  Chunki 

aql  yordamida  inson  olamdagi  hodisalarning,  voqealarning 

mohiyatini  bilib  oladi.  Hodisa  yoki  voqea  haqida  yaxlit  tasawuiga 

ega  bo‘lmoq  uchun  uni  nafaqat  tashqi,  balki  ichki  mohiyatini 

bilmoq  kerak,  deb  hisoblaydi.

0 ‘rta  asr  musulmon  shoiri,  o‘zining  falsafiy  she’rlari  bi­

lan  kishilarni  yaxshilikka,  saxiylikka,  do‘st-u  birodarlikka, 

o‘zaro  hamkorlikka  undaydi.  Hatto  turli  dinlarga  mansub  kishi­

lar  ham  bir-birlari  bilan  do‘st-birodar  bo‘lib  yashashlari  zarur, 

deydi.  Bunday  olijanob  fazilatlarga  ega  bo‘lmoq  uchun  inson