O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


!  Intelligensiya  tushunchasi  ham,  arabcha  «uqulla»  so'zidan  olingan



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet135/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   131   132   133   134   135   136   137   138   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

!  Intelligensiya  tushunchasi  ham,  arabcha  «uqulla»  so'zidan  olingan.

153


Abu  Ali  ibn  Sino  «Hayy  ibn  Yaqzon»  asarida  olamning 

haqiqiy  manzarasini  bilishda  inson  aqlining  imkoniyatlarini  osh/- 

rish  haqida  to‘xtalar  ekan,  bu  borada  mantiq  ilmining  ahami- 

yatiga  katta  baho  berdi.  Uning  fikriga  ko‘ra,  mantiq  olam  va 

odam  munosabatlarini  bilishda  inson  bisotidagi  eng  ishonchli 

vosita  —  «oqar  chashma»dir.  Unda  cho‘milsang  va  suvidan  ich- 

sang  —  bilimlar  dengizida  bemalol  suzaverasan.  Kishining  kamo- 

loti,  turli  badbaxtliklardan  xoli  bo'lishi  ham  ilmga,  aqlga  sado- 

qat  ko‘rsatishi  tufaylidir.  Aksincha,  inson  xulq-atvoriga,  xatti- 

harakatiga  o‘rnashib  olgan  g'ayriinsoniy  illatlar  uning  umrini 

bekorchi  ishlarga  sarflaydi.

Abu  Ali  ibn  Sinoning  ta ’kidlashicha,  aqliy  va  axloqiy  yetuk 

inson  mustaqil  fikrlash  malakasiga  ega  bo‘lmog‘i  darkor.  Musta- 

qil  fikrlash  malakasiga  ega  bo‘lishni  xohlagan  har  bir  kishi  — 

mantiq,  ya’ni  farosat  ilmini  yaxshi  o‘zlashtirib  olishi  zarur. 

Alloma  yozganidek:  «Farosat  ilmi  foydasi  naqd  bo‘lgan  ilm- 

lardandir.  Sen  bu  ilmni  bilib  olsang,  u  senga  kishilarning  o‘zaro 

yashirib  yurgan  fe’l-u  atvorlarini  bildiradi.  Mana  shu  farosatning 

bildirilishi  natijasida  o ‘z  biliming  bilan  unga  bog‘lanib  qolasan, 

yo  undan  yuz  o'girasan.  Farosat  ilmi  sening  o‘zingning  aslingda 

bor  bo‘lgan  instinktiv  yaratilmalaming  o‘zgartirilmagan  tabiat- 

larini  ko‘z  o‘ngingga  keltirib  qo'yadi.  Agar  senga  farosatni  tu- 

zatuvchi  qo‘li  tegsa,  sen  juda  o'tkir  bo‘lib  ketasan»1.

Mantiqdan  boshqa  ilmlarni  Ibn  Sino  o‘zining  «Aqliy  bilim­

lar  tasnifi»  («Aqsom  ul-ulum  ul-aqliya»)  asarida  tabiiy  va  ijti­

moiy,  falsafiy  ilmlarni  esa  nazariy  va  amaliy  ilmlarga  bo‘ladi. 

Falsafaning  nazariy  qismi  uning  fikriga  ko‘ra,  uchga:  1)  quyi 

darajadagi  ilm  —  tabiatshunoslik;  2)  o‘rta  darajadagi  ilm  — 

matematika;  3)  oliy  darajadagi  ilm  —  metafizikaga  bo‘linadi. 

Falsafaning  amaliy  qismi  ham   uchga:  1)  shaxs  haqidagi  ilm; 

2)  insonning  o ‘zaro  munosabatlari  haqidagi  ilm;  3)  davlatni, 

mamlakatni  boshqarish  haqidagi  ilmlarga  bo‘linadi.

Ibn  Sinoning  dalillashicha,  insonning  eng  muhim  xislatlari- 

dan  biri  o‘zi  yashayotgan  atrof-muhitda  sodir  bo‘layotgan  ho-




Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   131   132   133   134   135   136   137   138   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish